Η προσφορά του Αντώνιου και της Λουκίας Ζυγομαλά στον Αυλώνα

 

Ο Αντώνιος Ζυγομαλάς γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε νομικά. Με το τέλος των σπουδών του εργάστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών και 26 ετών εκλέχθηκε βουλευτής Αττικής και Βοιωτίας. Με έντονη κοινοβουλευτική δράση και με το σύνθημα «η γη ανήκει σε αυτούς που την ποτίζουν με τον ιδρώτα τους» αγωνίστηκε για να αποκτήσουν οι ακτήμονες χωρικοί της Αττικής κλήρο.

Μετά την Απελευθέρωση,  στη συνδιάσκεψη του Λονδίνου το 1830 συντάσσεται το Πρωτόκολλο του Λονδίνου που ρύθμιζε, κοντά στα μεγάλα θέματα  της ελεύθερης Ελλάδας και τα ιδιοκτησιακά. Το πρωτόκολλο αυτό έδινε - κατ' εξαίρεση για την Αττική - το δικαίωμα στους Τούρκους ιδιοκτήτες γης να διατηρήσουν ή να πουλήσουν την ιδιοκτησία τους. Οι Τούρκοι δέχονται να πουλήσουν. Ενώ όμως στις περιοχές των Μεσογείων και αλλού στην Αττική οι κάτοικοι συγκεντρώνουν τα απαιτούμενα χρήματα και αγοράζουν την γη των κοινοτήτων τους, στον Ωρωπό και στον Αυλώνα που ήταν κατεστραμμένοι από τους πολυετείς αγώνες, αυτό καθίσταται αδύνατον. Έτσι, μετά από αρκετές αγοραπωλησίες, το «Κτήμα» (τσιφλίκι) κατέληξε στον Ανδρέα Συγγρό.

Τότε επενέβη δραστικά ο Αντώνιος Ζυγομαλάς (1854-1930), ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα για την παροχή κλήρων προς τους καλλιεργητές του Αυλώνα (Σάλεσι). Το γεγονός αυτό τον κατέστησε ευεργέτη των αγροτών και των κτηνοτρόφων της ευρύτερης περιοχής, προς τιμή του οποίου και ανεγέρθη η μαρμάρινη προτομή του καθώς και της συζύγου του Λουκίας Μπαλάνου-Ζυγομαλά (1866-1947), σε δύο μαρμάρινες στήλες, προ της κοινοτικής βρύσης, στην κεντρική πλατεία του Αυλώνα.

Οι Σαλεσαίοι (Αυλωνίτες) με τη βοήθεια του Ζυγομαλά αγόρασαν το κτήμα Σάλεσι – Μπούγα από τον Ανδρέα Συγγρό. Καθώς δεν διέθεταν το ποσό που χρειαζόταν για το κτήμα, ο Ζυγομαλάς εξασφάλισε δάνειο από την Εθνική Τράπεζα με υποθήκη το προικώο ακίνητο της γυναίκας του και πρόσφερε εκείνος το ποσό αντί των ακτημόνων. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε ισχυρό δεσμό ανάμεσα στους ντόπιους και στην οικογένεια Ζυγομαλά. 

Το 1888 παντρεύτηκε με τη Λουκία Μπαλάνου, ενώ το 1920 μετά από ευσυνείδητη δουλειά στην πολιτική και έξι χρόνια από το θάνατο του μοναχογιού του, αποσύρθηκε. Πέθανε στις 18 Σεπτεμβρίου 1930 στη Γαλλία και ο θάνατός του προκάλεσε πένθος στους χωρικούς της Αττικής και ιδιαίτερα στους Αυλωνίτες. Το 1913 τα μεγάλα αγροκτήματα της Αττικής χαρακτηρίστηκαν όμοια με εκείνα της Θεσσαλίας και τονίστηκε η ανάγκη προσωρινής προστασίας των καλλιεργητών μέχρι τη λύση του Αγροτικού Ζητήματος.

Η οικογένεια Ζυγομαλά αποτελούσε κλάδο Βυζαντινής οικογένειας από το Άργος. Πιθανόν ήρθε σε επαφή με το χωριό για να μείνει προσωρινά τη δεκαετία του 1865-75. Η Λουκία Μπαλάνου-Ζυγομαλά (1866 – 1947) ήταν Ηπειρώτισσα στην καταγωγή. Σε περιπάτους που έκανε στα χωριά του Ωρωπού, το ενδιαφέρον της τράβηξε η παραδοσιακή τέχνη των κεντημάτων και των υφαντών με τα περίτεχνα μοτίβα τους. Άνοιξε πρατήρια με κεντήματα, καθοδηγούσε νεαρές ταλαντούχες κεντήστρες να βελτιώσουν την τέχνη τους και αργότερα εμπλούτισε τα παραδοσιακά σχέδια με νέες εμπνεύσεις. Το 1934 εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Αυλώνα. Το 1938 ανήγειρε στο κέντρο του χωριού την εκκλησία των Αγίων Αντωνίου και Ανδρέα, αφιερωμένη στη μνήμη του συζύγου και του γιου της. Η μελέτη κατασκευής της εκκλησίας, που εγκαινιάσθηκε το 1938, έγινε από τον αρχιτέκτονα Νικόλαο Ζουμπουλίδη, ο οποίος πήρε ως πρότυπο τον Ιερό Ναό των Αγίων Θεοδώρων (13ος αιώνας μ.Χ.) του Μυστρά, βυζαντινού ρυθμού.

Σήμερα, το σπίτι της Λουκίας Ζυγομαλά στον Αυλώνα λειτουργεί ως μουσείο, σύμφωνα με την επιθυμία της ίδιας. Όπως μαρτυρούν κάτοικοι του Αυλώνα, «η κυρία Ζυγομαλά ήταν μια αρχόντισσα, από καλή οικογένεια, μια κυρία με όλη τη σημασία της λέξης».

Πηγές:

Βικιπαίδεια: Αντώνιος Ζυγομαλάς: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%96%CF%85%CE%B3%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CF%82

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός.

Δήμος Ωρωπού, Αυλώνας: https://www.oropos.gov.gr/dimotikes-enotites/aylonas

Μπουγιέση Μ. (2009), Ο χορός και το τραγούδι μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα στον Αυλώνα Αττικής, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Πατρώνης, Β. (2010), Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα:  https://www.kathimerini.gr/politics/383037/to-agrotiko-zitima-stin-ellada/

Σύλλογος Αυλωνιτών «Το Σάλεσι», Μουσείο και Οικογένεια Ζυγομαλά: https://tosalesi.blogspot.com/2011/03/blog-post_28.html

Το Αμαλίειο Ορφανοτρορείο και οι Παλιές Φυλακές του Ωρωπού: https://oroposhistory.blogspot.com/2023/09/blog-post.html#more