Τα λιγνιτωρυχεία του Ωρωπού και η Καρβουνόσκαλα

 

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όλο και περισσότερες βιομηχανικές επιχειρήσεις επιδίδονται σε μικρής κλίμακας μεταλλευτικές δραστηριότητες. Στόχος τους  είναι η εκμετάλλευση του εγχώριου λιγνίτη[1] για τον εφοδιασμό τους σε καύσιμη ύλη.  Αν και ήταν γνωστή από το 1830 η ύπαρξη του λιγνίτη στην περιοχή ανάμεσα στο Μαρκόπουλο και στο Μήλεσι (Μαυροσουβάλα, Μπάφι), η εξόρυξή του άρχισε το 1870. 

Στην αρχή βρέθηκε επιφανειακά και στη συνέχεια δημιουργήθηκαν υπόγειες στοές σε μεγάλα βάθη και μήκη για την εποχή (200-250μ. βάθος και 2.000μ. μήκος), οι οποίες στηρίζονταν με ξύλινες ή πέτρινες πρόχειρες κατασκευές. Στο Μπάφι κατοικούσαν πολλοί εργαζόμενοι οι οποίοι δημιούργησαν έναν νέο οικισμό, ενώ περί το τέλος του 1880 γίνεται η εξόρυξη και από τη θέση Κακατσέρι, στο Μαρκόπουλο.

Τον Γενάρη του 1923 αρχίζει να δραστηριοποιείται η εταιρεία «Ανθρακωρυχεία Ωρωπού ΑΕ», με έδρα την Αθήνα, με απόφαση της τότε κυβέρνησης του Στυλιανού Γονατά και του υπουργού οικονομίας Γιώργου Κοφινά.  Από το Μπάφι, το κάρβουνο έφευγε με αυτοκίνητο και πήγαινε στην Αθήνα, ενώ από τη Μαυροσουβάλα υπήρχαν δύο μικρές γραμμές. Η πρώτη, αφού πρώτα ανέβαινε σε κατάλληλο υψόμετρο στο «42» χιλιόμετρο, συνέχιζε με άλλη γραμμή μέχρι τη Σφενδάλη. Εκεί υπήρχε ράμπα δίπλα στα τρένα, τουμπάριζαν τα βαγόνια με το κάρβουνο και το μετέφεραν με τα τρένα προς Πειραιά.

Για τη δεύτερη γραμμή της Μαυροσουβάλας, τοποθετήθηκε στη θέση Κοσκίνα το σημείο διαλογής του λιγνίτη, καθώς και τα περισσότερα κτήρια, συνεργεία, μηχανουργεία της εταιρείας. Μια άλλη γραμμή βαγονιών ξεκινούσε από την Κοσκίνα και, κατεβαίνοντας προς τη θάλασσα, έφθανε πίσω από τις στέρνες (σήμερα Market-In) και ακολουθούσε τη σημερινή οδό Πιπεριάς όπου υπήρχαν υπόστεγα για τη ζύγιση και την αποθήκευση του κάρβουνου μέχρι τη φόρτωσή του στα πλοία. Η γραμμή συνέχιζε ως τη θάλασσα, ενώ πριν από την ακτή, δεξιά κι αριστερά, υπήρχε τοίχος ύψους 3μ. παράλληλος προς τη θάλασσα, σε απόσταση περίπου 30μ. από τον οποίο ξεκινούσε μια ξύλινη καρβουνόσκαλα. 

Η Καρβουνόσκαλα έμπαινε στη θάλασσα σε μήκος περίπου 20μ. και ήταν υπερυψωμένη για να μπορούν να πλευρίζουν τα πλοία.  Η γραμμή Κοσκίνα - Καρβουνόσκαλα ήταν σε ορισμένα σημεία διπλή προκειμένου να διευκολύνεται η κίνηση των βαγονιών. Στα λιγνιτωρυχεία του Μπάφι και της Μαυροσουβάλας εργάστηκαν πολλοί κάτοικοι για χρόνια, συχνά κάτω από αντίξοες συνθήκες. Εκείνη την εποχή, ο λιγνίτης χρησιμοποιούνταν  περισσότερο ως καύσιμη ύλη τις θερμάστρες, στα αρτοποιεία και στα κεραμοποιεία και λιγότερο στα τότε θερμικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού.

Πηγές:

ΔΕΗ Α.Ε. (2014), Ο απολογισμός του 2013 για τον λιγνίτη, https://www.oryktosploutos.net/2014/07/2013_12/#.VKekcPl_vLd , ανακτ.: 19-11-2022

Κολοβός Χ. (2001), Συγκριτική αξιολόγηση της εκμετάλλευσης υπαίθριου λιγνιτωρυχείου με χρήση υφιστάμενου ή νέου εξοπλισμού, διδακτορική διατριβή, Τμήμα Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών Μηχανικών, ΕΜΠ, Αθήνα

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων

Τζεφέρης, Π. (2014), Η εξορυκτική/μεταλλουργική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Στατιστικά δεδομένα για τη διετία 2013-2012,  https://www.oryktosploutos.net/2014/08/2012-2013/#.VJUYoXANA , ανακτ.: 19-11-2022

Πηγές φωτογραφιών:

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων

---

[1] Ανάλογα με την περιεκτικότητα σε άνθρακα διακρίνουμε τέσσερις κύριες κατηγορίες ορυκτών ανθράκων: την τύρφη, όταν η περιεκτικότητα σε άνθρακα δεν ξεπερνά το 50%, το λιγνίτη με περιεκτικότητα 50%-70%, το λιθάνθρακα με περιεκτικότητα 70%-90% και τον ανθρακίτη με περιεκτικότητα μεγαλύτερη από 90%.