Μεταπολεμική εξέλιξη και σύγχρονη ανάπτυξη: Ο Ωρωπός από τη δεκαετία του 1950 έως σήμερα

 

Η μόρφωση, η εκβιομηχάνιση και τα μεγάλα έργα οδηγούν σταδιακά στην ανάπτυξη της περιοχής του Ωρωπού και οι συνθήκες ζωής βελτιώνονται. Το 1958 με την ολοκλήρωση της Εθνικής Οδού, η συγκοινωνία προς Αθήνα αρχίζει να γίνεται μέσω Μαλακάσας – Μπογιατίου – Κηφισιάς και τερματίζει στο καφενείο του Μαύρου.  Γύρω στο 1960, το τέρμα και η αφετηρία στην Αθήνα μεταφέρονται στην  οδό Μαυροματαίων στο Πεδίο του Άρεως και τα δρομολόγια γίνονται δύο. Την ίδια χρονική περίοδο εμφανίζονται και τα «Αγοραία» (ταξί). Γύρω στο 1969 τα μικρά λεωφορεία αποσύρονται και αντικαθίστανται από τα μεγάλα.

Επίσης το 1958, ολοκληρώνονται τα έργα μεταφοράς στην Αττική των νερών της φυσικής λίμνης Υλίκης στη Βοιωτία, μέσω ενός μεγάλου αγωγού ύδρευσης.  Οι κάτοικοι της Μαλακάσας κινητοποιήθηκαν για να μην κοπούν τα πλατάνια της πλατείας εξαιτίας του αγωγού και ο αρμόδιος υπουργός δέχτηκε το αίτημά τους με αποτέλεσμα την παρέκκλιση της πορείας του αγωγού.

Από το 1960, οι αλλαγές στην περιοχή είναι εντυπωσιακές. Γίνεται μεγάλη αύξηση του πληθυσμού και αλλάζουν έντονα οι συνθήκες διαβίωσης. Επί δικτατορίας Παπαδόπουλου γίνεται επιχωμάτωση έως 40-50 μ. μέσα στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να μεγαλώσει η παραλία και να γίνει χώρος για περίπατο. Το έργο αυτό έγινε για τη γρήγορη φορτοεκφόρτωση πολεμικού υλικού από τις αποθήκες της Μαλακάσας, σε περίπτωση πολέμου. 

Το 2002,  από εθελοντική  συνένωση των Κοινοτήτων Νέων Παλατίων, Σκάλας Ωρωπού και Ωρωπού, δημιουργείται ο Δήμος Ωρωπίων και παράλληλα η πρώην Κοινότητα Καλάμου αναβαθμίζεται σε Δήμο Καλάμου. 

Από το 2004 η παραλία αλλάζει όψη με τη δημιουργία του Αλιευτικού Καταφυγίου (Μαρίνα) Νέων Παλατίων. Έχει προηγηθεί η ανακατασκευή των πεζοδρομίων της παραλιακής οδού, η κατασκευή του κλειστού γηπέδου μπάσκετ των Νέων Παλατίων, η ανακαίνιση με την τοποθέτηση χλοοτάπητα στο ποδοσφαιρικό γήπεδο του ΠΑΣ Ωρωπός, ενώ λίγο αργότερα η κεντρική οδός Μαρμαρά θα αλλάξει επίσης όψη με την κατασκευή νέων σύγχρονων πεζοδρομίων. Σχεδόν ταυτόχρονα, αναβαθμίζεται και το λιμάνι των Αγίων Αποστόλων Καλάμου με την κατασκευή μεγάλου χώρου στάθμευσης και ευρύχωρου πεζόδρομου.

Το 2010 – με τη μεταρρύθμιση που είναι γνωστή ως Πρόγραμμα Καλλικράτης – ιδρύεται ο Δήμος Ωρωπού ενσωματώνοντας τον Δήμο Ωρωπίων (έδρα του Δήμου) και όλα τα γύρω χωριά (Συκάμινο, Αυλώνα, Καπανδρίτι, Αφίδνες, Πολυδένδρι, Κάλαμος, Μαρκόπουλο, Μαλακάσα).

Από πλευράς υποδομών ο Δήμος Ωρωπού βρίσκεται σε διάφορα επίπεδα επάρκειας. Συγκεκριμένα, υπάρχει ιδιόκτητο δίκτυο ύδρευσης το οποίο τροφοδοτείται από γεωτρήσεις. Η ποιότητα του νερού είναι πολύ καλή και η ποσότητα είναι επαρκής παρά την πτώση της πίεσης νερού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω αύξησης του πληθυσμού αλλά και λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Οι σωληνώσεις του δικτύου δεν παρουσιάζουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα, αλλά απαιτείται συντήρηση σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Σημαντικές υποδομές για την περιοχή αποτελούν επίσης η δημιουργία της τεχνητής λίμνης Μπελέτσι στην Ιπποκράτειο Πολιτεία (Αγία Τριάδα) το 1973-75, το πάρκο Terra Vibe της Μαλακάσας και οι αθλητικές εγκαταστάσεις που υπάρχουν πλέον σε όλες τις τοπικές κοινότητες. Παράλληλα, στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα, θεμελιώνονται σημαντικά μοναστήρια σε όλη την επικράτεια του Δήμου τα οποία εκτός από χώρους πνευματικού ησυχασμού, αποτελούν και πόλο έλξης θρησκευτικού τουρισμού.

Θεμελιώνονται επίσης σχολικές μονάδες Α/μιας και Β/μιας εκπαίδευσης σε όλες τις κοινότητες. Επιπλέον, σύγχρονα σχολικά κτήρια που ανεγείρονται στη Σκάλα, στο Χαλκούτσι, στον Αυλώνα και στο Συκάμινο, η ανακατασκευή του Δημοτικού Σχολείου Μαρκοπούλου και η ίδρυση του ΕΕΝΕΓΥΛ Ωρωπού συμβάλλουν σημαντικά στην επίλυση του προβλήματος της έλλειψης σχολικής στέγης στην περιοχή.

Πρόσφατα (2023), η δημιουργία παραλιακού πεζόδρομου δίνει σημαντική «ανάσα» στο πρόβλημα της πεζής μετακίνησης, ενώ η ταυτόχρονη δημιουργία χώρου στάθμευσης αποσυμφορίζει σημαντικά την παραλιακή οδό. Επίσης πρόσφατα (2022), εγκρίθηκε η Μελέτη Περιβαλλοντικών επιπτώσεων της Ανάπλασης του Παραλιακού μετώπου Σκάλας Ωρωπού – Νέων  Παλατίων  η οποία, σύμφωνα με τη Δημοτική Αρχή, θα αλλάξει την όψη της πόλης.

Με την προσφυγική κρίση που ξέσπασε το 2015, ο Δήμος Ωρωπού υποδέχτηκε πολλούς συνανθρώπους μας από χώρες του Τρίτου Κόσμου οι οποίοι αιτούνταν άσυλο. Έτσι, ενώ αρχικά φιλοξενήθηκαν εκτάκτως στο στρατόπεδο Γερακίνη της Μαλακάσας, από το 2022 λειτουργεί στον ίδιο χώρο οργανωμένο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Παράλληλα, τα μικρά παιδιά των αιτούντων άσυλο κατανεμήθηκαν σε σχολικές μονάδες του Δήμου προκειμένου να παρακολουθήσουν τη βασική τους εκπαίδευση.

Η περιοχή κατά τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα ρύπανσης. Αυτά αφορούν κυρίως τον υδροφόρο ορίζοντα και δευτερευόντως τη ρύπανση του εδάφους από στερεά απόβλητα. Η ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα συντελούταν επί χρόνια και εξακολουθεί να γίνεται μέχρι σήμερα λόγω της μη ύπαρξης βιολογικού καθαρισμού, αλλά προέρχεται επίσης και από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις στην περιοχή των Οινοφύτων που μέσω του ποταμού Ασωπού έχουν διοχετεύσει απόβλητα στην ευρύτερη περιοχή. Ως προς την αποχέτευση των ομβρίων, μικρά αντιπλημμυρικά έργα και διευθετήσεις ρεμάτων χρηματοδοτούνται από την Περιφέρεια Αττικής. Την περιοχή διασχίζουν πολλά ρέματα, τα οποία καθαρίζονται από το Δήμο.

Στα ΒΔ της Σκάλας Ωρωπού, εκτείνεται το ευρύτερο δέλτα του ποταμού Ασωπού, ένας από τους τελευταίους υγροβιότοπους της Αττικής με μεγάλη οικολογική σημασία. Έχει μήκος 3 χλμ., έκταση 1000 στρ. και η θέση ήταν γνωστή παλιότερα ως «αλυκές», «μαντρί», «παραλία της άμμου», κτλ. Τις τελευταίες δεκαετίες, από φυσική ή τεχνητή αιτία έχει διανοιχτεί είσοδος (μπούκα) με αποτέλεσμα τη δημιουργία εντυπωσιακής λιμνοθάλασσας. Η Λιμνοθάλασσα του Ωρωπού φιλοξενεί περίπου 140 είδη πουλιών, μόνιμων ή μεταναστευτικών. Πριν από αρκετά χρόνια, είχε υποβληθεί μελέτη για την ανάπλαση του χώρου και τη δημιουργία Πρότυπου Οικολογικού Πάρκου με παρατηρητήρια, ξύλινες κατασκευές ήπιας ανάπτυξης, χώρους αναψυχής, δεντροφυτεύσεις, η οποία όμως δεν προχώρησε σε υλοποίηση.

Γενικά, στα πλεονεκτήματα του Ωρωπού περιλαμβάνονται τα πολλά αξιοθέατα και μνημεία, ο δυναμικός γεωργικός τομέας, η γειτνίαση με την Αθήνα, τη Βοιωτία και την Εύβοια, η εύκολη συγκοινωνιακή πρόσβαση (Εθνική οδός, σιδηροδρομικό δίκτυο), η πορθμειακή γραμμή προς την Ερέτρια, η άφθονη γη, οι δυνατότητες επέκτασης του σχεδίου πόλεως, η συνεχής αύξηση του πληθυσμού και η δυναμική κοινωνία πολιτών με μια πληθώρα συλλόγων.

Η οδοποιία του δικτύου της περιοχής που ανήκει στο Δήμο Ωρωπού (αστικό δίκτυο, τοπικό δίκτυο) είναι σε καλή κατάσταση και συντηρείται κάθε χρόνο. Ωστόσο απομένει να επεκταθεί σε όλους τους οικισμούς εκτός σχεδίου. Η διαδημοτική οδοποιία (σύνδεση με όμορους δήμους) κρίνεται επίσης επαρκής, ενώ έχει δρομολογηθεί και η  παραλιακή σύνδεση με τον όμορο Δήμο Μαραθώνα. Οι πολίτες εξυπηρετούνται επίσης από τα δρομολόγια του ΚΤΕΛ Αττικής, αλλά η δημιουργία συχνής και σταθερής ενδοδημοτικής συγκοινωνίας αποτελεί μια μεγάλη ανάγκη.

Τα αδύνατα σημεία του Ωρωπού περιλαμβάνουν τη ρύπανση από τον Ασωπό και από τις αποχετεύσεις, την κυκλοφοριακή συμφόρηση ιδίως το καλοκαίρι, την άναρχη οικιστική ανάπτυξη, την έλλειψη βασικών υποδομών (περισσότερων χώρων στάθμευσης, κεντρικών αρτηριών, ποδηλατόδρομων, πεζόδρομων, πολιτιστικών επιλογών κατά τους χειμερινούς μήνες), την υποβάθμιση της Λιμνοθάλασσας, τη μη οργανωμένη προβολή της περιοχής ως χώρο πολλαπλών ειδών τουρισμού και τις συνακόλουθα ανεπαρκείς επενδύσεις σε τουριστικές υποδομές.

Τα όρια του Δήμου Ωρωπού ταυτίζονται πλέον με την αρχαία Ομηρική Γραία, την Ωρωπία Γη όπως αυτή διαμορφώνεται από τις γεωπολιτικές αλλαγές με το πέρασμα των αιώνων και έτσι αποκαθίσταται μια ιστορική συνέχεια που ξεκινάει από την αρχαιότητα και καταλήγει στις μέρες μας.

 

Πηγές:

Γενικό Λύκειο Αυλώνα Αττικής: http://lyk-avlon.att.sch.gr/?page_id=45

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός

Δήμος Ωρωπού, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2012 – 2014

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων

Θεοδωράτου Χ. (2011), Εκτίμηση της ρύπανσης λόγω εξασθενούς χρωμίου και άλλων βαρέων μετάλλων στην περιοχή του Ωρωπού: Αλληλεπίδραση στο σύστημα έδαφος-φυτό-νερό, Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Γεωλογίας, ΕΚΠΑ

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού (2023), Οι κρίσιμοι αγώνες και η συνεχής κοινωνική δράση της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού στα 28 χρόνια από την ίδρυσή της, άρθρο σε έντυπο της Ο.Σ.Ω.

Πάτρα N. (1990), Ξαφνικά το καλοκαίρι στον Ωρωπό, εκδ. Δ. ΣΠΑΘΗΣ

Πολίτης Κ. (2010), Η μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η περίπτωση της Ανατολικής Αττικής, Πτυχιακή Εργασία, ΑΤΕΙ Καλαμάτας

Σωφρονίου, Χ.Φ., (2012), Περιβαλλοντικές επιπτώσεις απόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων στην περιοχή των εκβολών της λεκάνης του Ασωπού (Οινόφυτα-Συκάμινο-Ωρωπός-Χαλκούτσι), Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ.

ΤΕΕ (2009), Το πρόβλημα του Ασωπού ποταμού. Προτάσεις αντιμετώπισής του.

Τοτόμης, Θ. (2023), Γιώργος Σεφέρης: Ωρωπός, το λιμάνι που άφησα, άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών: https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/389018_giorgos-seferis-oropos-limani-poy-afisa , ανακτ. 16-8-2023

ΥΠΕΚΑ (χχ), Ρύπανση στη λεκάνη του Ασωπού ποταμού, Σώμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος

Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου: https://migration.gov.gr/ris/perifereiakes-monades/domes/kyt-malakasa/

Χυσένι Σ. (2014), Εκτίμηση της επιβάρυνσης του υπόγειου υδροφορέα της Λ.Α.Π. Ασωπού, με χρώμιο από βιομηχανικές δραστηριότητες, Μεταπτυχιακή Εργασία, Ε.Μ.Π.

Stamatis, G., Alexakis, D., Gamvroula, D. et al. (2011), Groundwater quality assessment in Oropos–Kalamos basin, Attica, Greece, Environ Earth Sci 64, 973–988, https://doi.org/10.1007/s12665-011-0914-2

https://www.oropos.gov.gr