O μεγάλος σεισμός του 1938 στον Ωρωπό

 

Στις 20 Ιουλίου 1938 ένας ισχυρός σεισμός πλήττει τα περίχωρα της Αττικής, αφήνοντας πίσω του δεκάδες νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και χιλιάδες άστεγους. Ο σεισμός είχε επίκεντρο τον Ωρωπό τον οποίο και κατέστρεψε ολοσχερώς. Όλα τα σπίτια της μικρής κοινότητας κατέρρευσαν, καταπλακώνοντας πολλούς από τους κατοίκους. Ίδια μοίρα είχαν και οι γειτονικές περιοχές όπως η Σκάλα, το Χαλκούτσι, τα Νέα Παλάτια, η Μαλακάσα και ο Αυλώνας.

Καίριο ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η ισχυρή δόνηση έπιασε τους ανθρώπους στον ύπνο καθώς  συνέβη στις 2.30 τα ξημερώματα. Ο σεισμός ισοπέδωσε όλο το χωριό των Νέων Παλατίων, ενώ το κτήριο των Παλαιών Φυλακών καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς. Πολλοί φρουροί τραυματίστηκαν σοβαρά και τέσσερις κατάδικοι σκοτώθηκαν. Ανάμεσα στους νεκρούς βρισκόταν και ο διαβόητος εγκληματίας Δουφλής, που λίγο νωρίτερα είχε σοκάρει όλη την Ελλάδα με την υπόθεση της δολοφονίας των τριών ανήλικων παιδιών του.

Οι υπόλοιποι κρατούμενοι για ώρες παρακαλούσαν τους δεσμοφύλακες να τους αφήσουν να βγουν στον προαύλιο χώρο καθώς το κτήριο φαινόταν ότι από στιγμή σε στιγμή θα έπεφτε. Αυτό τελικά συνέβη στις 9.00 το πρωί, όταν ήδη πάνω από τριάντα άτομα είχαν τραυματιστεί σοβαρά. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίστηκε στους 6 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ, ενώ έγινε αισθητός μέχρι τη Σκύρο και την Πάτρα.

Η ανατολή του ηλίου βρήκε χιλιάδες ανθρώπους στους  δρόμους και στα πάρκα, ενώ πολλοί θρηνούσαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και τα κατεδαφισμένα σπίτια τους. Σημαντικές ζημιές υπέστησαν και αρκετά δημόσια κτήρια.

Τις επόμενες ημέρες επισκέφθηκε τον Ωρωπό ο Ιωάννης Μεταξάς για να εκφράσει τη συμπαράστασή του στους πληγέντες. Το κράτος αστραπιαία άρχισε την κατασκευή νέων σπιτιών αποκαθιστώντας τους σεισμοπαθείς, ενώ αργότερα αναγκάστηκε να προμηθευτεί τον πρώτο σεισμογράφο.

Μονάδες του Ερυθρού Σταυρού έφτασαν από την πρώτη μέρα και περιέθαλπαν τους τραυματίες. Επιστρατεύθηκε και η ΕΟΝ για να παράσχει βοήθεια για τη στέγαση και τη σίτιση των κατοίκων. Έφτασαν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης από όλη τη χώρα, ενώ σε λιγότερο από μία εβδομάδα είχαν στηθεί πάνω από 900 σκηνές.

Συνολικά είκοσι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, περισσότεροι από εκατό τραυματίστηκαν σοβαρά και χιλιάδες έμειναν άστεγοι. Μεταξύ των θυμάτων ήταν και ο 15χρονος Σπύρος Καζάκης από τα Νέα Παλάτια. Στη Μαλακάσα και τη Σφενδάλη, πέντε σπίτια και το Δημοτικό Σχολείο κατέρρευσαν τελείως. Καταπλακώθηκαν και ανασύρθηκαν νεκροί από τα ερείπια η δασκάλα του χωριού Κλειώ Κοντομηνά και η θυγατέρα της Σοφία Κοντομηνά. Νεκρή ανασύρθηκε επίσης η θυγατέρα του ιερέα του χωριού, Αναστασία Γιαμαλή.

Ο ναός του Αγίου Ανδρέα κατέρρευσε και μόνο μία πλευρά έμεινε όρθια, ενώ καταστράφηκαν και πολλά βυζαντινά μνημεία. Στον Αυλώνα κατέρρευσε η βόρεια πλευρά του σχολείου, η εκκλησία του χωριού και η οικία του δασοκόμου.  

Στη Χαλκίδα, την Ερέτρια και τη Βάθια αρκετά παλιά σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς και πολλά νεότερα υπέστησαν ζημιές. Επίσης, στη Χαλκίδα κατέρρευσε το οινομαγειρείο Λιώρη και ο μαντρότοιχος των φυλακών. Στην Αθήνα όλοι οι κάτοικοι βγήκαν από τα σπίτια τους, ενώ από τη δόνηση προκλήθηκε πυρκαγιά στην αποθήκη καυσίμων του Φ. Κουκουναρά επί της οδού Ιθάκης στην Κυψέλη. Στον Πειραιά επικράτησε πανικός και προξενήθηκαν μικροζημιές.

Τόσο ο Ωρωπός όσο και οι περιοχές πλησίον του έπρεπε να χτιστούν σχεδόν από την αρχή. Από την πρώτη μέρα, ελληνικά και ξένα συνεργεία είχαν μεταβεί στο σημείο για να καλύψουν το γεγονός.Οι κάτοικοι της Σκάλας Ωρωπού έχτισαν αργότερα το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία στον λόφο Λομπέρδι καθώς πίστευαν ότι προστάτευσε τις ζωές τους από τον σεισμό ανήμερα της γιορτής του...

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι οι Παλατιανοί πρόσφυγες έχασαν τα σπίτια τους τρεις φορές μέσα σε 23 χρόνια:

α) Με τον διωγμό του 1915 από την Προκόννησο προς το εσωτερικό της Μ.Ασίας μέσω των Αμελέ Ταμπουρού

β) Με την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922

γ) Με τον μεγάλο σεισμό του 1938 στον Ωρωπό

Ενώ δύο χρόνια αργότερα ήρθε η καταστροφή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής....

Πηγές:

Ασημακόπουλος Κ. (2022), Ο σεισμός στην Αττική που κόστισε 20 ζωές και έφερε τον πρώτο σεισμογράφο στην Ελλάδα: https://www.ethnos.gr/greece/article/217154/oseismossthnattikhpoykostise20zoeskaieferetonprotoseismografosthnellada (ανακτ. 8-8-2023)

Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, Βίντεο-ντοκουμέντο από τον φονικό σεισμό του 1938 στον Ωρωπό: https://www.mixanitouxronou.gr/oropos-to-sygklonistiko-vinteo-ntokoymento-apo-ton-foniko-seismo-toy-1938to-sygklonistiko-vinteo-ntokoymento-apo-ton-foniko-seismo-toy-1938-o-oropos-kai-ta-perichora-katastrafikan-oloscheros-kai-o-met/

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Τσουνάκου-Ρουσιά, Ε. (2022), Η κατάρρευση των φυλακών Ωρωπού με τον σεισμό του 1938: https://theartofcrime.gr/%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%81%CF%81%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CF%8E%CE%BD-%CF%89%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%8D-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD/ (ανακτ. 8-8-2023)