Το Συκάμινο βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Νομού Αττικής και σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας. Συνορεύει βόρεια με το Χαλκούτσι, νότια με το Ασπροχώρι του Αυλώνα, ανατολικά με το χωριό Ωρωπός και δυτικά με τον Αυλώνα και εν μέρη με τον Δήμο Τανάγρας, στο σημείο ανάμεσα στα Οινόφυτα και το Δήλεσι.
Έχει υψόμετρο 30 μέτρων και ο πληθυσμός του σήμερα αριθμεί 1.677 κατοίκους με την απογραφή του 2021. Η Δημοτική Κοινότητα Συκαμίνου περιλαμβάνει επίσης και 9 οικισμούς: Νέο Συκάμινο, Κανδήλι, Κατηφόρι, Μαδαρό, Βένια, Καμάρι, Πευκιάς, Γούρνα και Τούρλα. Υπήρξε κατά το πλείστον αγροτική περιοχή έχοντας τελευταία και μεγάλη οικιστική ανάπτυξη.
Το όνομα του Συκαμίνου[1] πιθανόν να οφείλεται σε κάποια συκαμινέα ή συκαμινιά ή συκάμινο (δηλαδή μουριά με μεγάλα, σαν της συκιάς, φύλλα που κάνει μεγάλα και εύγευστα μούρα) ή στην πληθώρα αυτών των δέντρων που υπήρχαν μάλλον κατά τη βυζαντινή περίοδο. Συκάμινον αποκαλείται και ο καρπός, το μούρο. (Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, όπως στα Επτάνησα, το συκάμινον ή μούρο αποκαλείται συντετμημένα «σκάμνος» μέχρι σήμερα. Υπενθυμίζουμε και τη Συκαμινέα ή Συκαμιά ή Σκαμνιά της Λέσβου η οποία είναι ημιορεινός παραδοσιακός οικισμός στο βόρειο μέρος του νησιού και τόπος γέννησης του λογοτέχνη Στράτη Μυριβήλη).
Σύμφωνα με τον Ι. Γκικάκη, είναι μάλλον βέβαιο ότι το Συκάμινο ανήκει στους προϊστορικούς οικισμούς της Γραίας, αλλά η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει ασχοληθεί ακόμη όσο θα έπρεπε με αυτή την πτυχή της ιστορίας του. Θεωρείται πάντως γεγονός πως ο παλαιός Ωρωπός και το Συκάμινο κατά τον 12ο αιώνα γνώρισαν πρωτοφανή ανάπτυξη λόγω της μεγάλης παραγωγής μεταξιού. Αναφέρεται μάλιστα ότι αποτέλεσαν κομβικό σταθμό και σημαντικό πέρασμα στη διέλευση των ταξιδιωτών από Αθήνα-Εύβοια μέσω Ωρωπού- Συκαμίνου- Δηλεσίου- Αυλίδας , αποφεύγοντας το θαλάσσιο πέρασμα Ωρωπός-Ερέτρια .
Στη συνέχεια αρχίζει η Φραγκοκρατία, η οποία στον Ωρωπό (και στην Αττική γενικότερα) διαιρείται σε τρεις περιόδους: τη Γαλλική, την Καταλανική και στη Φλωρεντίνικη. Σε αυτή την εποχή, το Συκάμινο αποτέλεσε οχυρό και ορμητήριο του Τάγματος των Ιωαννιτών (ή Οσπιτάλιων) Ιπποτών της Ρόδου οι οποίοι επόπτευαν το «πέρασμα» και έλεγχαν τους ταξιδιώτες[2]. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαν βία για να αποσπάσουν ό,τι πολύτιμο μεταφερόταν.
Κατά τη Γαλλική Κυριαρχία, το 1255 ο ηγεμόνας της Αχαΐας Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος συλλαμβάνει στον Ωρωπό και φυλακίζει στο κάστρο του Συκαμίνου τους δύο τριτημόριους της Εύβοιας επειδή δεν δέχονταν τον ίδιο ως τρίτο τριτημόριο (κάτι που ο Γουλιέλμος δικαιούταν «κληρονομικώ δικαίω»).
Κατά την Καταλανική Κυριαρχία της Αττικής και της Βοιωτίας (14ος αιώνας) , ο Ωρωπός είχε υποταχθεί στο Συκάμινο που προφανώς διέθετε ισχυρότερη οικονομική και πολιτική υπεροχή.
Οι Ιωαννίτες Ιππότες συνεργάζονται
με τους Καταλανούς. Έτσι, το 1381 η Βασίλισσα της Αραγωνίας Μαρία
η Σίβυλλα ζητάει από τον Μεγάλο Μάγιστρο των Ιωαννιτών Ιπποτών να
διορίσει διοικητή του Συκαμίνου τον αδελφό της Βερεγγάριο Βάτλη.
Λίγα χρόνια αργότερα η Βενετία, έχοντας στην κατοχή της την Εύβοια,
επεδίωξε να καταλάβει την παραλιακή ζώνη της Στερεάς Ελλάδας απέναντι από την
Εύβοια σε βάθος 5 μιλίων. Τελικά οι Βενετοί γίνονται κύριοι του κάμπου του
Ωρωπού, όχι όμως και του Κάστρου του Συκαμίνου το οποίο εξακολουθεί να
παραμένει υπό καταλανική δοίκηση παρά το γεγονός ότι οι Καταλανοί εκδιώκονται
το 1387 από τους Φλωρεντίνους.
Αυτό προκαλεί την αντίδραση των Βενετών και έτσι στις 9 Αυγούστου 1407
υπογράφεται συμφωνία κατά την οποία η Βενετία διατήρησε τον έλεγχο της
παραγωγικής ζώνης του Ωρωπού, ενώ οι Φλωρεντίνοι κράτησαν τα κάστρα Ωρωπού και Συκαμίνου αλλά με την
υποχρέωση να μη χτίσουν άλλα.
Οι Ιωαννίτες Ιππότες παρέμειναν στο Συκάμινο μέχρι το 1394, οπότε και το χωριό πέρασε στην κατοχή του Αντώνιου Αντζαγιόλι που ήταν Δούκας των Αθηνών. Η «ιταλική» περίοδος διοίκησης του δουκάτου των Αθηνών από τον Οίκο των Αντζαγιόλι (1387-1460) είναι ίσως η καλύτερη περίοδος της Φραγκοκρατίας για τους ντόπιους κατοίκους, αφού τους παραχωρείται διοικητική αυτονομία που συμβάλλει στην ανακούφιση του πληθυσμού και στην άνθιση της οικονομίας. Αυτή πρέπει να είναι και η περίοδος της μεγάλης ακμής της περιοχής του Ωρωπού γενικά και της φράγκικης παροικίας του ειδικότερα.
Η οικογένεια των Αντζαγιόλι διατήρησε την περιοχή μέχρι το 1460, οπότε και κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους. Το 1455 ο Σουλτάνος Μουράτ Β’ ορίζει δούκα της Βοιωτίας (Θηβών) τον Φραγκίσκο Β’, ενώ οι Οθωμανοί κρατούν τη διοίκηση των Αθηνών. Εδώ ουσιαστικά αρχίζει η Τουρκοκρατία στον Ωρωπό, αφού ο Μουράτ μαζί με την περιοχή των Αθηνών αφαιρεί στη συνέχεια από τον Φραγκίσκο Β’ και την περιοχή του Ωρωπού και του Συκαμίνου. Έτσι λοιπόν ο τελευταίος δυτικός ηγεμόνας της περιοχης Ωρωπού και Συκαμίνου, Νερούτσος Πίτι, εκδιώκεται και καταφεύγει μαζί με τη γυναίκα του Λαοδάμεια και τα 11 παιδιά τους στον ιδιόκτητο πύργο τους στην Παλιοπαναγιά, πλησίον των Θηβών, που παραμένουν Φραγκοκρατούμενες. Τέλος, το 1460, οι Οθωμανοί εκδιώκουν και τον Φραγκίσκο από τη Βοιωτία και γίνονται κυρίαρχοι αυτής.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η περιοχή του Συκαμίνου γίνεται τσιφλίκι το οποίο αγοράζεται από τον Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Στη συνέχεια το κτήμα περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Συκαμίνου και του προσφυγικού συνεταιρισμού από τα Βρύουλα της Μικράς Ασίας.
Το 1806, ο Βρετανός στρατιωτικός William Martin Leake, καταγράφοντας τις εντυπώσεις του από την περιοχή του Ωρωπού, φτάνει στο Συκάμινο που τότε είχε απομείνει με περίπου 12-15 σπίτια και γράφει: «…περνώντας από τον Ασωπό, φθάνουμε σε 15 λεπτά στο Συκάμινο, χωριό μικρότερο από τον Ωρωπό και με λίγα σπίτια, αν και τρεις ερειπωμένες εκκλησίες και σύγχρονα λείψανα κτισμάτων στο λόφο του χωριού, δείχνουν ότι η θέση είχε μεγαλύτερη σημασία από ό,τι σήμερα. Το χωριό βρίσκεται ακριβώς στο στόμιο της χαράδρας, ανάμεσα στην οποία κυλάει ο Ασωπός αφήνοντας την πεδιάδα της Τανάγρας. Η κοίτη του ποταμού είναι τώρα εντελώς ξερή. Η σημερινή ονομασία του, που στο εσωτερικό (στα πίσω χωριά) λέγεται Βουρέμι, εδώ είναι Βουριέντι» (μέχρι και πριν από 60 χρόνια μερικοί Αυλωνίτες ονόμαζαν τον Ασωπό «Βουριένι»).
Μετά την επανάσταση του 1821, το Συκάμινο βρίσκεται σε παρακμή. Η περιοχή περιήλθε ελέω βασιλέως Όθωνος και άλλων ισχυρών ξένων παραγόντων, σε «ημέτερους» αξιωματούχους και οι αγρότες έγιναν υποτακτικοί των νέων αφεντικών, μέχρι και ληστοτρόφοι για να επιζήσουν.
Το 1833, με την εφαρμογή της πρώτης διοικητικής διαίρεσης το Συκάμινο εντάχθηκε αρχικά στον Δήμο Ωρωπίων της Επαρχίας Θηβών[3].
Η Κοινότητα Συκαμίνου συστάθηκε το 1929 οπότε και αποσπάστηκε από τον Δήμο Ωρωπίων στον οποίο ανήκε μέχρι τότε. Η Κοινότητα διατηρήθηκε αμετάβλητη μέχρι την εφαρμογή του Σχεδίου Καλλικράτης την 1η Ιανουαρίου του 2011, οπότε συνενώθηκε με τον νέο διευρυμένο Δήμο Ωρωπού.
Το 1955 εμφανίζεται στο χωριό η πρώτη οργανωμένη ποδοσφαιρική ομάδα με πλήρη εμφάνιση και δερμάτινη μπάλα. Ονομάζεται Αγροτικός Συκαμίνου και τα χρώματά της είναι το πράσινο και το λευκό σε κάθετες ρίγες. Έμβλημα της ομάδας ήταν τα τρία στάχια.
Σήμερα, από το Κάστρο του Συκαμίνου που βρισκόταν στο ύψωμα που δεσπόζει πάνω από την κεντρική πλατεία, διασώζονται μόνο ελάχιστα πετρώματα. Επίσης, το εκκλησάκι των Αγίων Σαράντα, βυζαντινού ρυθμού του 13ου αιώνα, διασώζεται και συντηρείται σε καλή κατάσταση. Η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 17ου αιώνα επίσης διατηρείται σε καλή κατάσταση, καθώς και το εκκλησάκι της Αγίας Ελεούσας στο Μαυροβούνι, που χρονολογείται στον 17ο αιώνα. Στα θρησκευτικά μνημεία της περιοχής ανήκουν και η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και η Ιερά Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
Τέλος, το Συκάμινο διαθέτει σήμερα νεόκτιστο Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, τη νεόκτιστη Εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο και Αθλητικό στάδιο ποδοσφαίρου - μπάσκετ -μίνι 5Χ5. Λειτουργούν επίσης 4 σύλλογοι και συγκεκριμένα ο Πολιτιστικός , ο Αγροτικός ,ο Αθλητικός και ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων που ο καθένας από την πλευρά του βοηθά στην εξυπηρέτηση και στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων.
ΠΗΓΕΣ:
Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός.
Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα
Νέων Παλατίων.
Κουμανούδης
Ι. (1969), Συμπληρωματική έρευνα επί των χριστιανικών μνημείων του
Ωρωπού, Δελτίον Χριστιανικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών
5 [περίοδος Δ΄].
Ντοκυμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE
Leake William-Martin (2021), Περιηγήσεις στη Βόρεια Ελλάδα, μτφ.
Στυλιανίδου Δώρα, εκδ. Εκάτη.
https://www.oropos.gov.gr/dimotikes-enotites/sykamino
http://www.atticaeast.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1434&Itemid=382
[1] Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα
του Δήμου Ωρωπού, η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Μαγγίνας και το
παρατσούκλι του Καλακρασάς: https://www.oropos.gov.gr/dimotikes-enotites/sykamino
[2] Άλλα δύο κάστρα των Ιωαννιτών
Ιπποτών αναφέρονται στον Παλιό Ωρωπό και στα Φύλλα Ευβοίας. Ίσως
τα τρία κάστρα να είχαν οπτική επαφή μεταξύ τους.
[3] Η Επαρχία Θηβών δημιουργήθηκε
αρχικά με τη διοικητική διαίρεση του 1833 ως μία από τις πέντε αρχικά
επαρχίες του Νομού Αττικής και Βοιωτίας. Καταργήθηκε στη συνέχεια με τη διοικητική
διαίρεση του 1836 η οποία κατήργησε προσωρινά το νομαρχιακό σύστημα και
επανασυστάθηκε το 1848. Με τη δημιουργία του Νομού Βοιωτίας αρχικά
το 1899 και στην συνέχεια το 1943 αποτέλεσε μία από τις δύο
επαρχίες του νομού. Το 1974 ένα τμήμα της που γειτνίαζε με την Εύβοια
δόθηκε στην Επαρχία Χαλκίδας. Η επαρχία στη συνέχεια παρέμεινε
αμετάβλητη μέχρι την κατάργησή της το 1997 με το Σχέδιο Καποδίστριας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου