Το Κτήμα του Α. Συγγρού στον Ωρωπό και το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο

 

Το 1913, τα μεγάλα αγροκτήματα της Αττικής χαρακτηρίστηκαν όμοια με εκείνα της Θεσσαλίας, ως προς τις σχέσεις μεταξύ ιδιοκτητών και καλλιεργητών και τονίστηκε η ανάγκη προσωρινής προστασίας των τελευταίων μέχρι τη λύση του αγροτικού ζητήματος. Έτσι, το 1917 άρχισαν οι απαλλοτριώσεις. Ωστόσο, μεγάλα τμήματα των κτημάτων αυτών που αφορούσαν δασικές εκτάσεις και βοσκοτόπια παρέμειναν στα χέρια των αρχικών μεγαλοκτηματιών. Το σύνολο των εκτάσεων που απαλλοτριώθηκαν στην Αττική αντιπροσώπευε περίπου το 20% των εκτάσεων των ιιεγάλων κτηιιάτων.

Την ίδια εποχή, στην περιοχή του Ωρωπού συναντούμε τσιφλικοχώρια που δεν ξεπερνούν κατά κανόνα τους 350 κατοίκους. Εξαίρεση αποτελούν το Σάλεσι, που αναπτύσσεται δυναμικά και ξεπερνά τους 1000  κατοίκους, το Μαρκόπουλο που φτάνει τους 624  κατοίκους, καθώς και τα Κιούρκα (Αφίδνες)[1]. Το 1912 καταργείται ο Δήμος Ωρωπίων και δημιουργούνται χωριστές κοινότητες για κάθε χωριό.

Όπως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο μας, το 1899 ο Ανδρέας Συγγρός δώρισε τις εκτάσεις του («Κτήμα Ωρωπού»), επιφάνειας περίπου 200.000 στρεμμάτων, στο «Αμαλίειον Ορφανοτροφείον Κορασίων» το οποίο οικοδόμησε και το γνωστό ομώνυμο κτήριο στη Σκάλα Ωρωπού. Το Ορφανοτροφείο είχε ιδρυθεί στις 8 Ιουνίου 1855 ως Φιλανθρωπική Εταιρεία με Βασιλικό Διάταγμα που υπέγραψαν ο Βασιλιάς Όθων και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ως αρμόδιος Υπουργός των Εσωτερικών.

Το 1919 αυτές οι εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν σε ποσοστό 18% περίπου (36.406 στρέμματα). Στη συνέχεια, με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου γίνεται το 1927 ο αναδασμός γαιών υπέρ ακλήρων και προσφύγων και η γη διανέμεται στους ακτήμονες. Η διανομή της γης έγινε με κλήρο. Κλήρο δικαιούταν οι ενήλικοι άνδρες γεωργοί, η Εκκλησία και το Σχολείο. Έτσι, η γη του Ωρωπού μοιράστηκε σε 64 κλήρους. Ο κάθε κλήρος περιελάμβανε 24 περίπου στρέμματα στον κάμπο, ενώ υπήρχαν και μικρότεροι κλήροι των 2-8 στρεμμάτων. Έτσι δημιουργήθηκε ένα αίσθημα αδικίας από τους κτηνοτρόφους οι οποίοι έλαβαν μόνο κλήρους των 4 στρεμμάτων γης.

Σήμερα, το ίδρυμα ονομάζεται «Αμαλίειον Οικοτροφείο Θηλέων» και λειτουργεί ως Οικοτροφείο – Φοιτητική και Σπουδαστική Εστία. Οι σημερινές εγκαταστάσεις του Αμαλίειου βρίσκονται στο Μαρούσι σε κηρυγμένο χώρο πρασίνου 20 περίπου στρεμμάτων, επί της Λεωφόρου Κηφισίας 219 (πλησίον σταθμού ηλεκτρικού Αμαρουσίου) και είχαν ανακαινισθεί για να ανταποκριθούν στις προδιαγραφές φιλοξενίας της Ολυμπιακής Οικογένειας (διαιτητές – κριτές συνομοσπονδίας τένις).

Επίσης σήμερα (Ιούνιος 2023),  οι πολίτες της περιοχής της Παραλίας Μαρκοπούλου Ωρωπού είναι έντονα προβληματισμένοι από την  ένσταση του Αμαλίειου Οικοτροφείου κατά του αναρτημένου Κτηματολογικού Πίνακα, με την οποία τυπικά αιτείται να του αποδοθεί, ως κύριος, μεγάλο μέρος της περιοχής.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Δήμου Ωρωπού, η εν λόγω διεκδίκηση δύναται να προκαλέσει καθυστερήσεις και να δημιουργήσει εμπόδια στην πορεία ολοκλήρωσης της ένταξης της ανωτέρω περιοχής στο ήδη εγκεκριμένο σχέδιο πόλεως. Η κίνηση έλαβε χώρα μετά την παρέλευση σχεδόν εκατονταετίας, ενώ οι κάτοικοι έχουν υποβάλει εμπροθέσμως και νομότυπα όλα τα νομιμοποιητικά έγγραφά τους κατά την κτηματογράφηση και κατά τη διαδικασία της ένταξης της περιοχής, αλλά και κατά τη διάρκεια των δηλώσεων ιδιοκτησιών, στο «Εθνικό Κτηματολόγιο».

Επίσης, η δήλωση ιδιοκτησίας από την πλευρά του Αμαλίειου έχει απορριφθεί από την αρμόδια διεύθυνση του Εθνικού Κτηματολογίου. Παρά ταύτα το εν λόγω ΝΠΙΔ ενίσταται και υποβάλλει αίτηση διόρθωσης και εκ νέου αίτηση αναφοράς. Το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ωρωπού στη συνεδρίαση της 14ης Ιουνίου 2023 ενέκρινε Ψήφισμα συμπαράστασης υπέρ των πολιτών - μικροϊδιοκτητών έναντι της συγκεκριμένης ένστασης.

Πηγές:

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός.

Μπουγιέση Μ. (2009), Ο χορός και το τραγούδι μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα, στον Αυλώνα Αττικής, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Τούντα Φ. (1998), Γαιοκτησία, οικιστική επέκταση και αποδάσωση στην Αττική, Διδακτορική διατριβή, ΕΜΠ.

https://www.oropos.gov.gr/node/4065

https://amalieion.gr/

Πηγές φωτογραφιών:

https://www.oropos.gov.gr/

 

---

[1]   Μεγάλα χωριά της Αττικής ήταν επίσης οι Κουκουβάουνες, το άλλοτε χωριό του κτήματος του Πύργου Βασιλίσσης,  τα Νέα Λιόσια, καθώς και το Μπραχάμι Π. Φαλήρου. Τα υπόλοιπα χωριά ήταν πολύ μικρά, με μέσο πληθυσμό τους 175 κατοίκους.