Οικολογικό Πάρκο στις Αλυκές του Ωρωπού: Η ερευνητική πρόταση της Ελίνας Κάτσικα (2013) για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Στη διπλωματική της εργασία για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο το 2013, η μεταπτυχιακή ερευνήτρια Ελίνα Κάτσικα διερευνά το περιβάλλον της περιοχής Αλυκές Ωρωπού, όπου εντοπίζεται σήμερα ένας από τους σημαντικότερους εναπομείναντες υγρότοπους της Αττικής, καθώς επίσης και τη δυνατότητα δημιουργίας ενός οικολογικού πάρκου στην περιοχή.

Αφού παρουσιάσει στα δύο πρώτα κεφάλαια το θεωρητικό πλαίσιο γύρω από τους υγρότοπους και τα οικολογικά πάρκα, στο τρίτο κεφάλαιο η ερευνήτρια πραγματοποιεί μελέτες περιπτώσεων από την Αμερική και την Ευρώπη – ιδιαίτερα την Ολλανδία και την Ελλάδα. Έτσι, εκκινώντας από το οικολογικό πάρκο Xochimilco στο Μεξικό και το Crissy Field στο Σαν Φρανσίσκο, καταλήγει στις λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα, Κερκίνη και Γιάλοβα (Λιμνοθάλασσα Διβάρι Πύλου), προσφέροντάς μας παράλληλα και εντυπωσιακές πληροφορίες και φωτογραφίες:

 

 

Στη συνέχεια, η μεθοδολογία που ακολουθεί για το Οικολογικό Πάρκο του Ωρωπού περιλαμβάνει τη διαδικασία της καταγραφής της χλωρίδας και της πανίδας του υγρότοπου, την ανάλυση τοπίου και τις περιβαλλοντικές πιέσεις που δέχεται ο υγρότοπος. Η καταγραφή της χλωρίδας της περιοχής και η αναγνώριση των φυτοκοινωνιών της έγινε με επιτόπιες επισκέψεις, λήψη φωτογραφιών, συλλογή φυτικού υλικού και αναγνώριση των δειγμάτων.

Ο υγροβιότοπος του Ωρωπού αποτελεί σημαντικό καταφύγιο της άγριας ορνιθοπανίδας της Αττικής. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία παρακολουθεί ανελλιπώς τον υγροβιότοπο από το 1994 έως σήμερα και έχει καταγράψει τουλάχιστον 180 διαφορετικά είδη πουλιών. Στην περιοχή επίσης υπάρχουν αρκετά ερπετά και σημαντικοί πληθυσμοί ασπόνδυλων. Τα δίπτερα έντομα «χειρονόμοι» εμφανίζονται σε μεγάλα σμήνη προσφέροντας τροφή σε πολλά είδη πουλιών και λόγω της ομοιότητάς τους με τα κοινά κουνούπια επικρατεί η λανθασμένη εντύπωση ότι ο υγροβιότοπος αποτελεί εστία κουνουπιών.

 

Στα αποτελέσματα της έρευνας εντάσεται η πρόταση ανάπλασης του υγροβιότοπου η οποία περιλαμβάνει τις λύσεις για την προστασία του, τον σχεδιασμό του οικολογικού πάρκου και τις προτάσεις διαχείρισής του.

Στο σημείο αυτό η ερευνήτρια παρουσιάζει αναλυτικά και αιτιολογεί τις προτεινόμενες επεμβάσεις οι οποίες αφορούν κυρίως: τη χάραξη δικτύων κίνησης, τις κτηριακές εγκαταστάσεις, τα παρατηρητήρια, τη δημιουργία φυσικού παιδότοπου και την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού ρόλου του υγρότοπου. Βασικό γνώμονα για τον σχεδιασμό αποτέλεσε η επιλογή υλικών φιλικών προς το περιβάλλον (π.χ. ξύλο, πέτρα) καθώς και η ενσωμάτωση των κατασκευών στο τοπίο. Ταυτόχρονα αναφέρονται τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν για την τοπική κοινωνία και γενικότερα για το κοινό.

Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι ήπιας μορφής, ενώ στα πλαίσια του οικολογικού σχεδιασμού εντάσσονται και η ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης μη ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων, καθώς και η βελτιστοποίηση της συντήρησης. Μεταξύ άλλων, προτείνεται η απομάκρυνση μπαζών, η αποκατάσταση των διαταραγμένων περιοχών, η αποξήλωση των τσιμεντένιων καθισμάτων, καθώς και η μεταφύτευση δέντρων (αρμυρίκια) που έχουν φυτευθεί στο σημείο αυτό αυθαίρετα.  Η πρόσβαση στην παραλία θα επιτρέπεται από τα δύο κέντρα, ενώ με ειδικές πινακίδες ενημέρωσης θα γίνεται αντιληπτό ότι άλλου είδους δραστηριότητες (όπως π.χ. το kite-surf) διαταράσσουν τον υγροβιότοπο.

Στα πλαίσια της προστασίας του υγροβιότοπου, προτείνεται η περίφραξή του περιμετρικά με συρματόπλεγμα. Στα προτεινόμενα συρματοπλέγματα υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας διαφόρων σχημάτων, όπως πουλιών, ώστε να αποκτήσουν επιπλέον συμβολικό και διακοσμητικό χαρακτήρα:

Προτείνεται η φύλαξη επί 24ώρου βάσεως όλου του πάρκου ώστε να αποτρέπονται τυχόν φθορές, απώλειες ή ενέργειες που δύνανται να διαταράξουν την ισορροπία του οικοσυστήματος.

Σε ευαίσθητα σημεία της διαδρομής – όπου δεν είναι επιθυμητή η πρόσβαση λόγω κάποιου σπάνιου είδους φυτού ή όταν πρόκειται για μέρος που φωλιάζουν τα πουλιά – τοποθετούνται ξύλινοι πάσσαλοι με σχοινί και ενημερωτικοί πίνακες για τη σπουδαιότητα της προστασίας της περιοχής. Το ίδιο προτείνεται και κατά μήκος των μονοπατιών. Επίσης, για την προστασία των αμμόλοφων και της βλάστησης, καθώς και για την προστασία από τη διάβρωση, προτείνονται κάθετοι χαμηλοί ξύλινοι φράχτες και ενίσχυση της βλάστησης ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα διάβρωσης:

Το σχέδιο προβλέπει επίσης δύο κύριες εισόδους στο πάρκο: μία στη Νοτιοανατολική πλευρά και μία στη Βορειοδυτική, οι οποίες θα συνοδεύονται από τις κατάλληλες υποδομές και χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων. Οι χώροι στάθμευσης τοποθετούνται στα δύο άκρα του πάρκου και στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από αυτό για να προκαλούν όσο το δυνατό λιγότερη όχληση. Προβλέπεται και μία τρίτη είσοδος αποκλειστικά για πεζούς, ανάμεσα στις δύο εισόδους που θα εξυπηρετεί τις γύρω κατοικίες και θα οδηγεί με χωμάτινο μονοπάτι στον αιγιαλό.

Η σύνδεση των δύο κύριων εισόδων γίνεται μέσω του δικτύου των μονοπατιών αλλά και του ποδηλατόδρομου: Ο ποδηλατόδρομος χωροθετείται περιμετρικά  του υγροβιότοπου, έχει πλάτος 2 μέτρα και ταυτίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος με τον ήδη ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Προτείνεται επίσης η  μετατροπή του ασφαλτοστρωμένου δρόμου σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας και ο σαφής διαχωρισμός του από τον ποδηλατόδρομο με νησίδα φύτευσης, προς αποφυγή ατυχημάτων, και σκίαση. Κοντά στα κτήρια ενοικίασης ποδηλάτων στην Ανατολική και Δυτική είσοδο τοποθετούνται και οι χώροι στάθμευσης ποδηλάτων, χωρητικότητας 48 και 32 αντίστοιχα. Για τη σκίαση των χώρων αυτών, προτείνονται ημικυκλικά στέγαστρα ειδικά για ποδήλατα.

Το δίκτυο των μονοπατιών θα βρίσκεται εσωτερικά του ποδηλατόδρομου και θα πλησιάζει περισσότερο τον πυρήνα του υγροβιότοπου, όπου και όσο αυτό είναι επιτρεπτό. Απαρτίζεται από μια κύρια διαδρομή που θα συνδέει τις δύο εισόδους, συνολικού μήκους 2,7 χμ., αποτελώντας έναν ενδιαφέρον «οικολογικό περίπατο» διάρκειας περίπου μιάμισης ώρας, και από μερικά δευτερεύοντα μονοπάτια που θα οδηγούν σε παρατηρητήρια ή σε χώρους ανάπαυλας και αθλοπαιδιών. Σε τακτά διαστήματα τοποθετούνται παγκάκια για τους περιηγητές με πέργκολες και πινακίδες κατεύθυνσης ή ερμηνείας όπου είναι απαραίτητο. Τα μονοπάτια θα είναι υπερυψωμένα σε μερικά σημεία ούτως ώστε να επιτρέπεται η δίοδος του νερού κάτω από αυτά.

Τέλος, προβλέπονται παρατηρητήρια, τειχία θέασης, κέντρα υποδοχής επισκεπτών και καταστήματα αναμνηστικών ειδών. Κάθε ένα από τα κέντρα υποδοχής θα διαθέτει το δικό του αναψυκτήριο, το οποίο μάλιστα για την  προώθηση των τοπικών προϊόντων και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας θα εφοδιάζεται με προϊόντα βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας από την ευρύτερη περιοχή του Ωρωπού.

Σύμφωνα με την ερευνήτρια Ελίνα Κάτσικα, με τον κατάλληλο σχεδιασμό το εν λόγω πάρκο θα μπορούσε να αποτελέσει έναν χώρο με εκπαιδευτικό χαρακτήρα ο οποίος θα συνδυάζεται με την αναψυχή χωρίς να διαταράσσεται το ευαίσθητο οικοσύστημα. Αντιθέτως, μέσω των διαχειριστικών προγραμμάτων που θα έχουν στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σε περιβαλλοντικά ζητήματα θα ενδυναμωθεί ο χαρακτήρας του ως προστατευόμενη περιοχή φυσικού κάλλους.

Πηγή:

Κάτσικα Ε. (2013), Διερεύνηση περιβάλλοντος και σχεδιαστική πρόταση δημιουργίας οικολογικού πάρκου στην περιοχή Αλυκές Ωρωπού, διπλωματική εργασία, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών: http://dspace.aua.gr/xmlui/handle/10329/5822

 Πηγές εικόνων:

Shine: An ecological park to open in Pudong next year:  https://www.shine.cn/news/metro/2210171583/

Κάτσικα Ε. (2013), Διερεύνηση περιβάλλοντος και σχεδιαστική πρόταση δημιουργίας οικολογικού πάρκου στην περιοχή Αλυκές Ωρωπού, διπλωματική εργασία, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών: http://dspace.aua.gr/xmlui/handle/10329/5822