Οι μεγαλύτερες δασικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική κατά την περίοδο 1982 – 2023

Η περιοχή της Ανατολικής Αττικής πλήττεται από επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές τα τελευταία τουλάχιστον 40 έτη. Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της  η Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού, οι φωτιές που εκδηλώθηκαν σε Κερατέα και Σταμάτα (30.06.24), κατέδειξαν με τον δραματικότερο τρόπο τόσο την σοβαρή αστοχία του κανονισμού πυροπροστασίας ακινήτων πλησίον δασικών εκτάσεων, όσο και  την εν γένει αστοχία της λογικής να δίνουμε περισσότερο βάρος στην διαχείριση πυρκαγιών όταν αυτές εκδηλωθούν, και λιγότερο στην προετοιμασία μέσω αποτελεσματικών και σύγχρονων μεθόδων πρόληψης και αποτροπής τους.

Παρακάτω καταγράφουμε τις εστίες των μεγαλύτερων εξ αυτών δασικών πυρκαγιών κατά την περίοδο 1982 - 2023:

1982, Διόνυσος: Μετά τις απόπειρες αναδάσωσης της περιοχής από την πυρκαγιά του προηγούμενου έτους, το καταστροφικό έργο συνεχίστηκε. Από τον Διόνυσο ξεκίνησαν οι φωτιές που γρήγορα επεκτάθηκαν και στην Πεντέλη, την Εκάλη, το Πικέρμι, τον Γέρακα και τον Μαραθώνα. Στις πυρκαγιές αυτές καταστράφηκαν συνολικά περισσότερα από 25.000 στρέμματα δάσους και χώρων πρασίνου. Στον Γέρακα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους - βρέθηκαν καμμένοι όταν έσβησαν και οι τελευταίες φλόγες.

1986, Βαρυμπόμπη, Πεντελικό, Ωρωπός: Περισσότερα από 40.000 στρέμματα έγιναν στάχτη στη Βαρυμπόμπη. Την ίδια χρονιά μεγάλη πυρκαγιά έπληξε και το Πεντελικό. Σε μία από τις φωτιές, κινδύνεψαν το Μοναστήρι της Πεντέλης, ορισμένα σπίτια της περιοχής και το Αστεροσκοπείο. Επίσης, τον Αύγουστο του 1986 μεγάλη φωτιά που ξεκίνησε από σκουπιδότοπο κατέστρεψε ολοσχερώς το πευκοδάσος του Ωρωπού, το Μαυροβούνι. Ό,τι απέμεινε από το Μαυροβούνι το κατέστρεψε η δεύτερη μεγάλη φωτιά το 1997 που ξεκίνησε από τα διόδια του Δήλεσι.

1992, Αυλώνας: Η φωτιά ξεκίνησε από τον σκουπιδότοπο του Αυλώνα. Οι φλόγες έκαψαν τη Μαλακάσα, τα Κιούρκα, περιοχές κοντά στη Λίμνη του Μαραθώνα, το Καπανδρίτι, το Γραμματικό, τον Κάλαμο και τον Ωρωπό. Υπολογίζεται ότι τη χρονιά αυτή έγιναν στάχτη περισσότερα από 55.000 στρέμματα.

1993, Άγιος Στέφανος: Η φωτιά ξεκίνησε από τον Άγιο Στέφανο λόγω πτώσης ενός στρατιωτικού ελικοπτέρου, αλλά πολύ γρήγορα επεκτάθηκε σε Σούνιο, Μαραθώνα, Σταμάτα, Διόνυσο, Μάνδρα Αττικής και Παλλήνη. Λίγους μήνες μετά, δεύτερος γύρος πυρκαγιών κατέκαψαν την Παλαιά Πεντέλη, το Ντράφι και την Παλλήνη. Καταστράφηκαν περισσότερα από 11.000 στρέμματα.

1995, Πεντέλη: Οι φλόγες ξεκίνησαν από τον Άγιο Πέτρο, πολύ κοντά σε γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη παραδόθηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες, ενώ ολοσχερώς κάηκε το δάσος της Ραπεντώσας. Περισσότερα από 150 σπίτια υπέστησαν ζημιές και πάνω από 100.000 στρέμματα δάσους κάηκαν.

1998, Πεντέλη: Πολλά μέτωπα, που ξεκίνησαν από τον Νέο Βουτζά και από την Ανθούσα, συνέχισαν να καίνε τα παλιά καμμένα. Σταμάτα, Διόνυσος, Νεραπεντώσα, Ροδόπολη, Καλλιθέα Πεντέλης, Παλαιά και Νέα Πεντέλη, Ντράφι, Ανθούσα, ήταν η πορεία της πυρκαγιάς. Υπολογίζεται ότι κάηκαν περίπου 75.000 στρέμματα.

2000, Πεντέλη: Η πυρκαγιά εκδηλώθηκε μέσα στο δάσος που είχε απομείνει προς την περιοχή του Άγιου Σύλλα, μετά τη Νέα Πεντέλη. Τέθηκε υπό έλεγχο σχετικά γρήγορα, αλλά πρόλαβε να καταστρέψει όλα όσα ο μηχανισμός της φυσικής αναδάσωσης δημιουργούσε την περασμένη διετία.

2005, Ραφήνα, Καλλιτεχνούπολη, Νέος Βουτζάς: Η φωτιά ξεκίνησε από τη Ραφήνα. Η Αγία Τριάδα και η Αγία Κυριακή τυλίχτηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες, ενώ λίγο αργότερα παραδόθηκαν ο Νέος Βουτζάς και η Καλλιτεχνούπολη. Στον Ν. Βουτζά η πυρκαγιά απείλησε σπίτια και η Καλλιτεχνούπολη εκκενώθηκε όπως και οι κατασκηνώσεις και το Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης.

2007, Πάρνηθα, Πεντέλη: Η φωτιά στην Πάρνηθα ξεκίνησε από τα Δερβενοχώρια και επεκτάθηκε στο πυκνό δάσος λόγω των ισχυρών ανέμων. Την ίδια χρονιά ξανακαίγεται και η Πεντέλη. Στη Νέα Πεντέλη, καθώς επίσης και βορείως της Άνω Πεντέλης και του Κοκκιναρά, προσδιορίζονται τα σημαντικότερα μέτωπα της πυρκαγιάς. Κάηκαν περισσότερα από 10.000 στρέμματα.

2009, Γραμματικό: Στις 21 Αυγούστου ξέσπασε πυρκαγιά στην περιοχή του Γραμματικού, είχε διάρκεια τεσσάρων ημερών και έκαψε συνολικά 210.000 στρέμματα, κυρίως πευκοδάσους. Επεκτάθηκε σε όλη τη Βορειοανατολική Αττική, από την περιοχή του Γραμματικού και του Μαραθώνα μέχρι το Πικέρμι και την Παλλήνη, κατακαίγοντας στο ενδιάμεσο τμήμα της Πεντέλης και του Διονύσου.

2017, Βορειοανατολική Αττική: Από τα τέλη Ιουλίου μέχρι και τα μέσα Αυγούστου, η Βορειοανατολική Αττική είχε 39.000 στρέμματα καμμένης γης. Στις 13 Αυγούστου εκδηλώθηκε πυρκαγιά στον Κάλαμο, επεκτάθηκε στον Βαρνάβα και κινήθηκε μέχρι την παραλία στους Αγίους Αποστόλους και στο Σέσι Γραμματικού. Κάηκαν σπίτια, κινδύνευσαν κάτοικοι και εκκενώθηκαν δύο κατασκηνώσεις.

2018, Νέος Βουτζάς, Μάτι: Οι φλόγες ξεκίνησαν από το Νταού Πεντέλης, ενώ ταυτόχρονα εξελισσόταν πυρκαγιά στην Κινέτα. Λόγω των ισχυρών ανέμων επεκτάθηκε γρήγορα στον Νέο Βουτζά, πέρασε τη Λ. Μαραθώνος και έφτασε μέχρι τη θάλασσα, καταστρέφοντας τον οικισμό του Ματιού. Εκκενώθηκαν οι κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα και το Λύρειο Ίδρυμα. Έχασαν τη ζωή τους συνολικά 102 άνθρωποι, ενώ κάηκαν 2.488 σπίτια και 12.760 στρέμματα.

2021, Βορειοανατολική Αττική, Πάρνηθα[1]: Την Τρίτη 3 Αυγούστου εκδηλώθηκε πυρκαγιά στην Άνω Βαρυμπόμπη η οποία επεκτάθηκε στις γύρω περιοχές των βορείων προαστίων της Αθήνας (Ιπποκράτειος Πολιτεία, Αδάμες Κηφισιάς, Βαρυμπόμπη, Θρακομακεδόνες, Τατόι). Στις 5 Αυγούστου εκδηλώθηκε νέα πυρκαγιά στην περιοχή Βασιλικά Πάρνηθας, η οποία επεκτάθηκε στις Αφίδνες φτάνοντας μέχρι την Εθνική Οδό την οποία και διέσχισε περνώντας προς τον Άγιο Στέφανο, τη Λίμνη Μαραθώνα και το Καπανδρίτι. Κάηκαν πάνω από 70.000 στρέμματα.

2022, Πεντέλη: Το βράδυ της 19ης Ιουλίου 2022, πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα, μετά τις 9 το βράδυ, με μόνο το φως από τις γιγαντιαίες φλόγες και τις σειρήνες πυροσβεστικών και αστυνομικών οχημάτων, προσπαθούσαν να σώσουν δάσος και σπίτια.

2023, Κουβαράς, Πάρνηθα: Η φωτιά ξεκίνησε το μεσημέρι της Δευτέρας 17/7 από τον Κουβαρά και γρήγορα εξαπλώθηκε. Από τις Αρχές δόθηκε εντολή εκκένωσης για τις περιοχές Λαγονήσι, Ανάβυσσο και Σαρωνίδα. Νωρίτερα, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους οι κάτοικοι των οικισμών Πέτα, Μελισσουργός και Ταμπουργιά. Το μέτωπο έφτασε γρήγορα και στη Σαρωνίδα, στην περιοχή Πανόραμα. Βασικοί οδικοί άξονες έκλεισαν, σπίτια και αυτοκίνητα παραδόθηκαν στις φλόγες.  Στις 22 Αυγούστου, ξέσπασε ένα μέτωπο κοντά στη Φυλή, δίπλα στη Μονή Κλειστών. Ο δυνατός αέρας (25km/h ή 7bft) έκανε τη φωτιά πολύ δύσκολο να σβηστεί. Η γύρω περιοχή εκεννώθηκε. Στις 23 Αυγούστου, η φωτιά έφτασε στους πρόποδες της Πάρνηθας. Οι αρχές κατάφεραν να την περιορίσουν και στις 24 Αυγούστου το πρωί έσβησε έχοντας κάψει μερικά σπίτια.

Εν κατακλείδι, τα λιγοστά δάση της Αττικής «σβήνουν» από χρόνο σε χρόνο λόγω των πυρκαγιών που παρουσιάζονται με αυξημένη συχνότητα και μεγάλη ένταση, με συνέπεια σημαντικότατες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Είναι ορατό παντού  πως η αναγέννηση είτε εξελίσσεται πολύ αργά ή  δεν εξελίσσεται πια καθόλου. Η συνολική επιφάνεια της Περιφέρειας Αττικής είναι 2.500.0000 στρέμματα, οπότε τα τελευταία 7 έτη το 23% της συνολικής επιφάνειας έχει καεί από δασικές πυρκαγιές.

Ζωντανά παραδείγματα μίας φύσης που πεθαίνει, είναι η νότια και νοτιοανατολική πλευρά του δάσους Νταού στην Πεντέλη, όπου η αναγέννηση της πεύκης, ακόμα και μετά από 10-11 χρόνια από τις πυρκαγιές του 2009, δεν έχει ξεκινήσει. Υπάρχει κάλυψη με πυρόφιλα, εδαφοκαλυπτικά είδη (λαδανιές, αείφυλλα πλατύφυλλα, φρύγανα, κλπ) αλλά η πεύκη ή κάποιο άλλο δενδρώδες είδος, δεν έχουν δείξει  ανάκαμψη που να προοιωνίζεται φυσική δάσωση σε ορατό χρονικό ορίζοντα...

Πηγές:

Attica Voice: https://atticavoice.gr/perivallon/item/423-attiki-40-xronia-kaigetai

Βήμα: https://www.tovima.gr/2022/07/19/society/fotia-stin-penteli-i-xaristiki-voli-stin-attiki/

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού.

Εφημερίδα των Συντακτών: https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/158586_40-hronia-foties-stin-attiki

In.gr: https://www.in.gr/2023/08/07/greece/foties-ta-teleytaia-7-xronia-kaike-23-tis-attikis-deite-tous-xartes/

Insurance Daily News: https://www.insurancedaily.gr/6-megales-fysikes-katastrofes-stin-ellada-amp-oi-apozimioseis-toys/

Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού: https://omospondiaoropou.blogspot.com/2024/07/300624.html

Παππά Ν., Μαντά Μ., Σωτηροπούλου Β. (2022), Κέντρο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης για παιδιά και νέους στις Αφίδνες, Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ.

 

---

[1] Ειδικά οι φωτιές του καλοκαιριού του 2021 ήταν ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο για την Ελλάδα όσον αφορά τη διάρκεια και τη μεγάλη καταστροφή που προκάλεσε. Υπολογίζεται ότι παραδόθηκαν στις φλόγες 1 εκατ. στρέμματα. Πέρα από την τεράστια οικολογική καταστροφή που συντελέστηκε, ήταν τεράστια και η οικονομική ζημία στις περιοχές που εκδηλώθηκε η φωτιά. Στις πυρκαγιές στην Εύβοια, την Αττική, τη Μεσσηνία και την Ηλεία οι παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ήταν πολλοί. Σε αυτούς προσμετρώνται τα πολλά ταυτόχρονα μέτωπα και ο αναγκαστικός κατακερματισμός δυνάμεων, το κενό που καταγράφεται στις δυνάμεις πυρόσβεσης σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού και μέσων, καθώς επίσης και οι υψηλές θερμοκρασίες στο υπέδαφος.