Ο ναός του Προφήτη Ηλία και ο λόφος Λομπέρδι στη Σκάλα Ωρωπού

 

Γιορτάζει και φέτος o Προφήτης Ηλίας στη Σκάλα Ωρωπού, με το πατροπαράδοτο πανηγύρι του θυμίζοντας ταυτόχρονα τη σημαντική ιστορία του λόφου στον οποίο είναι χτισμένος, το Λομπέρδι.

Οι κάτοικοι της Σκάλας έχτισαν το εκκλησάκι μετά τον μεγάλο σεισμό ανήμερα της γιορτής του Προφήτη Ηλία. Συγκεκριμένα, στις 20 Ιουλίου 1938 ένας ισχυρός σεισμός έπληξε τα περίχωρα της Αττικής αφήνοντας πίσω του δεκάδες νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και χιλιάδες άστεγους. Ο σεισμός είχε επίκεντρο το χωριό του Ωρωπού το οποίο και κατέστρεψε ολοσχερώς. Όλα τα σπίτια της μικρής κοινότητας κατέρρευσαν, καταπλακώνοντας πολλούς από τους κατοίκους. Ίδια μοίρα είχαν και οι γειτονικές περιοχές όπως η Σκάλα, το Χαλκούτσι, τα Νέα Παλάτια, η Μαλακάσα και ο Αυλώνας.

Περίπου 100 χρόνια πριν από αυτό τον σεισμό, στον ίδιο λόφο είχαν διαδραματιστεί σημαντικά γεγονότα στα πλαίσια της Μάχης του Ωρωπού το 1829. Όπως αναφέρει ο Ι. Γκικάκης (2017),  μετά την επίθεση της ομάδας του Γεώργιου Σκουρτανιώτη οι Τούρκοι κατέφυγαν στον ισχυρά οχυρωμένο χώρο τον αποθηκών στη Σκάλα Ωρωπού και ενώθηκαν με την εκεί φρουρά η οποία διέθετε 150 ιππείς, δύο πυροβόλα στη μάντρα και δύο μεγαλύτερα κανόνια μεγαλύτερου βεληνεκούς στην πλαγιά του λόφου. Ακολούθησε εμπρησμός από τους Έλληνες σε τρία διαφορετικά σημεία, ανατίναξη της μάντρας κοντά στη δυτική πύλη και γενική επίθεση προς τις αποθήκες στις 13 Ιουλίου 1829.

Το παραπάνω φρούριο είχε ήδη καταγράψει από το 1806 ο Βρετανός στρατιωτικός William Martin Leake (1777-1860) στις εντυπώσεις του από την περιοχή του Ωρωπού. Όπως αναφέρει, στον λόφο Λομπέρδι υπήρχαν οικοδομικά λείψανα τα οποία θεώρησε ότι ανήκαν σε κάποιο κτίσμα, το οποίο είχε αμυντική σημασία, ήταν δηλαδή ένα μικρό φρούριο φυλακτήριο: «… νότια των Αποστόλων (σήμερα Άγιος Ανδρέας)  υψώνεται ένας μοναχικός λόφος που η νοτιότερη άκρη της κορυφής του καταλήγει κωνικά. Στον λόφο βρήκα αρχαία θεμέλια μέσα σε ένα σωρό ακατέργαστες πέτρες. Φαίνεται ότι είναι τα λείψανα ενός μικρού φρουρίου ή φυλακτηρίου…».

Τέλος, ο καθηγητής Μ. Κοσμόπουλος (2001), ο οποίος βλέπει την ιστορία της αρχαίας Ωρωπίας ως έναν συνεχή αγώνα μιας παραμεθόριας περιοχής για να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις και πολιτικές των περιφερειακών, εθνικών και διεθνών δυνάμεων, θεωρεί επίσης ότι  η αρχαία Ακρόπολη του Ωρωπού θα πρέπει να βρισκόταν στον ίδιο λόφο, το Λομπέρδι.

 

Πηγές

Γκικάκης Ι. (2017), Η Παλιγγενεσία, Ωρωπός.

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός.

Cosmopoulos M. (2001), The Rural History of Ancient Greek City-states: The Oropos Survey Project, Archaeopress

Δημακόπουλος Σ. (2017), Αγροικίες κλασσικής και ελληνιστικής εποχής στην Αττική, Διδακτορική Διατριβή, ΑΠΘ.

Leake William-Martin (2021), Περιηγήσεις στη Βόρεια Ελλάδα, μτφ. Στυλιανίδου Δώρα, εκδ. Εκάτη.

Παριανού Ε. (2003), Οι αρχαιότητες του Ωρωπού, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.