Ο Ωρωπός στις αρχές του 20ου αιώνα: Μετακινήσεις, καλλιέργειες και εκπαίδευση

 

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους δημιουργείται ο Δήμος Περαίας με έδρα τον σημερινό Κάλαμο, ενώ το 1843 η έδρα του μεταφέρεται στον Ωρωπό και το 1871 μετονομάζεται σε Δήμο Ωρωπίων. Ωστόσο,  το 1912 καταργείται και δημιουργούναι οι χωριστές κοινότητες για κάθε χωριό.  

Από τις αρχές του 20^ου αιώνα και έπειτα, γίνονται στην περιοχή έργα ανάπτυξης τα οποία αλλάζουν τη μορφολογία της και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Η κατασκευή και η ολοκλήρωση της σιδηροδρομικής γραμμής το 1904 σπάει την απομόνωση της περιοχής και διευκολύνει την ανταλλαγή αγαθών και την επικοινωνία με την Αθήνα. Τα πετρόκτιστα κτήρια των σταθμών Αφιδνών, Σφενδάλης και Αυλώνα – έτσι όπως χτίστηκαν σις αρχές του προηγούμενου αιώνα – κοσμούν ακόμα τη διαδρομή Πειραιάς - Χαλκίδα. Ωστόσο, σήμερα η γραμμή  έχει παραμεληθεί σε σημείο εγκατάλειψης αν και αποτελεί μια πάρα πολύ σημαντική, ευαίσθητη και νευραλγική διαδρομή για την οικονομία και την κοινωνική συνοχή της ευρύτερης περιοχής.

Παράλληλα, ένα δίκτυο χωματόδρομων που «στεφανώνει» την περιοχή αποτελούσε «πέρασμα» για περιηγητές που ήθελαν να γνωρίσουν τον Ωρωπό ή να ταξιδέψουν μέσω αυτού προς την Αθήνα, τη Βοιωτία ή την Εύβοια. Διαχρονικά, οι κάτοικοι καλλιεργούσαν τον εύφορο κάμπο με πολλά εποχιακά φυτά  και αμπέλια. Υπήρχαν τουλάχιστον τρία «πατητήρια», αλλά και το κτήριο της «σούμας» (τσίπουρο) από τον Α. Συγγρό, στο σημείο στης σημερινής λαϊκής αγοράς. Με τη συγκομιδή τους οι κάτοικοι έφτιαχναν πολλά είδη γλυκών και παρασκεύαζαν ακόμα και ζάχαρη. Οι κάτοικοι του χωριού του Ωρωπού σε σημαντικές ημέρες περπατούσαν περίπου μία ώρα μέχρι να φτάσουν στην παραλία για να γιορτάσουν ή να γευματίσουν και μάλιστα αναφέρουν την παραλία ως το «Φάληρο» του Ωρωπού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Εκπαιδεύσεως, κατά το σχολικό έτος 1900-1901 είχαν ιδρυθεί στον Δήμο Ωρωπίων 4 δημοτικά σχολεία αρρένων (Ωρωπού, Καλάμου, Σαλεσίου, Μαρκοπούλου) στο οποία φοιτούσαν 184 μαθητές και το Γραμματοσχολείο Σκάλας με 24 μαθητές.

Λίγο αργότερα, κατά το σχολικό έτος 1907 – 1908  υπήρχαν στο ∆ήμο Ωρωπίων 4 δημοτικά σχολεία αρρένων, 2 δημοτικά σχολεία θηλέων και 2 κοινά σχολεία. Τα 4 δημοτικά σχολεία αρρένων είναι μονοτάξια: Ωρωπού, Σαλεσίου, Μαρκοπούλου, Καλάμου, με εγγεγραμμένους 232 μαθητές. Ομοίως, μονοτάξια ήταν και τα 2 δημοτικά σχολεία θηλέων Σαλεσίου και Καλάμου, με εγγεγραμμένες 131 μαθήτριες.

Τα κοινά σχολεία είναι το Β/θμιο Κοινό Σχολείο Συκαμίνου και το Δημοτικό Σχολείο Σκάλας. Το πρώτο είχε 23 μαθητές, ενώ το δεύτερο δεν είχε τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Από τη μελέτη των στοιχείων που αφορούν το σχολικό έτος 1907-1908 μπορούμε να δούμε ότι στα δημοτικά σχολεία αρρένων του ∆ήμου Ωρωπίων καταγράφεται ένα ποσοστό 6,89% διαρροής φοίτησης των μαθητών και στα δημοτικά σχολεία θηλέων αντίστοιχα ένα ποσοστό 7,63% των μαθητριών.

Η κατάσταση στα σχολεία της στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως του νομού Αττικής, την περίοδο 1897 – 1922, αναφορικά με τη φοίτηση των παιδιών, παρουσιάζεται ανάγλυφα από τον επιθεωρητή Πειραιώς ∆. Κοντογιάννη, σε σχετική έκθεσή του. Ο επιθεωρητής μας δίνει μάλιστα και χαρακτηριστικά αριθμητικά παραδείγματα από δήμους και κοινότητες του νομού Αττικής οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντικό αριθμό μαθητών οι οποίοι δεν φοιτούν στο σχολείο: «∆ια την παραστατικωτέραν εμφάνισιν της καταστάσεως σημειώ, ότι εις Μαγούλαν εκ των 55 μαθητών οι 34, εις Ωρωπόν εκ 56 οι 15, εις Κάλαμον εξ 78 οι 21, εις Σκάλαν εκ 35 οι 20, εις Αμπελάκια εξ 98 οι 43, εις Ρέντη εξ 71 οι 41. Ούτως η ελάττωσις αρχόμενη από 25% φθάνει μέχρι και 75%.»

Πηγές:

 ΕΜΠΡΟΣ, εφημερίδα, 2 και 3 Φεβρουαρίου, 1921, σελ.  facebook του κ. Ν. Λούπη: https://www.facebook.com/profile/100063595323964/search/?q=%CE%95%CE%9C%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A3 , ανακτ. 26-7-2023

Ντοκιμαντέρ για τον Δήμο Ωρωπού: https://www.youtube.com/watch?v=nwJSeJu8FcE

Τούντα Φ. (1998), Γαιοκτησία, οικιστική επέκταση και αποδάσωση στην Αττική, Διδακτορική διατριβή, ΕΜΠ.

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων

Πηγές φωτογραφιών:

Ηλιάδης, Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων