Είναι το πιο πολύνεκρο ναυτικό
δυστύχημα στην ιστορία της Ελλάδας, μία ναυτική τραγωδία που έμεινε στην
ιστορία ως «Ελληνικός Τιτανικός». Πριν 78 χρόνια, μία νύχτα του Ιανουαρίου, ένα
πλοίο έγινε υγρός τάφος για εκατοντάδες ψυχές, πολλά
γυναικόπαιδα ανάμεσά τους.
Ναυπηγήθηκε το 1905 στο ναυπηγείο
Oderwerke στο Στετίν της Γερμανίας το 1905 με το όνομα Χέρτα (S/S Hertha).
Ξεκίνησε δρομολόγια την 7η Ιουνίου του 1905 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά από την
ταχυδρομική υπηρεσία ενώ στη συνέχεια ανασκευάζεται και χρησιμοποιείται διαδοχικά
ως πλωτό νοσοκομείο και βοηθητικό σκάφος ναρκοθέτησης. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο
Πόλεμο, λειτουργεί ως επιβατηγό και κάνει ταξίδια σε Πρωσία και Κοπεγχάγη. Από
τον Οκτώβριο του 1939, η Χέρτα χρησιμοποιείται στην υπηρεσία του Πολεμικού
Ναυτικού της ναζιστικής Γερμανίας ενώ μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου
Πολέμου παραδίδεται στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το 1946 παραχωρήθηκε στην ελληνική
κυβέρνηση με τις γερμανικές αποζημιώσεις, μετονομάζεται από «Χέρτα» σε «Χειμάρρα»
και από τότε το εκμεταλλευόταν το Δημόσιο που το έβαλε στο δρομολόγιο Αθήνα –
Θεσσαλονίκη ως επιβατηγό.
Απέπλευσε στις 8:30 το πρωί της 18ης
Ιανουαρίου 1947, από τη Θεσσαλονίκη για τον Πειραιά, με 544 επιβάτες και 86
άνδρες πλήρωμα. Αναμενόταν να φτάσει στο λιμάνι του Πειραιά την επόμενη μέρα
στις 19.01.1947. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι δεν θα έφτανε ποτέ.
Το δριμύ ψύχος και οι ισχυροί
βοριάδες, δυσκόλευαν το ταξίδι και ο καπετάνιος αποφάσισε να μην ανοιχτεί στο
Αιγαίο αλλά να ακολουθήσει δρομολόγιο εσωτερικά της Εύβοιας περνώντας από τη Χαλκίδα.
Εκεί έφτασε τα μεσάνυχτα της 19ης
Ιανουαρίου, αποβίβασε περίπου 10 άτομα και μετά από μιάμιση ώρα ξεκίνησε το
ταξίδι προς το λιμάνι του Πειραιά.
Δέκα λεπτά μετά τις 4 τα ξημερώματα
της 19ης Ιανουαρίου κι ενώ έπλεε στον Νότιο Ευβοϊκό, το «Χειμάρρα» τραντάχτηκε
από ισχυρή δόνηση, τα φώτα έσβησαν και άρχισαν να βγαίνουν ατμοί από το
μηχανοστάσιο. Λίγα λεπτά αργότερα διαπιστώνεται πως μπαίνουν νερά στο πλοίο.
Αν και οι μηχανές του πλοίου
εξακολουθούσαν να λειτουργούν για μικρό χρονικό διάστημα, το χειροκίνητο
πηδάλιο δεν υπάκουε. Επίσης δεν μπορούσε να σταλεί σήμα κινδύνου καθώς ο
ασύρματος δεν λειτουργούσε.
Τότε ο πλοίαρχος έδωσε διαταγή
εγκατάλειψης του πλοίου και διέταξε τη διανομή σωσιβίων στους επιβάτες.
Επικράτησε πανικός.
Το «Χειμάρρα» μένει ακυβέρνητο και
παρασύρεται από τους ανέμους και τα ισχυρά ρεύματα ενώ ταυτόχρονα σιγά- σιγά
βυθίζεται στο σκοτάδι.
Σωστικές λέμβοι ρίχτηκαν στη θάλασσα.
Οι στρατιώτες και οι χωροφύλακες που επέβαιναν στο πλοίο έκαναν χρήση των όπλων
τους για να είναι αυτοί οι πρώτοι που θα ανέβουν στις σωστικές λέμβους, σύμφωνα
με όσα έχουν γνωστά.
Το πλοίο προσέκρουσε στις
βραχονησίδες «Βερδούγια», μεταξύ Νέων Στύρων και Αγίας Μαρίνας. Είναι η
επικρατέστερη εκδοχή του ναυαγίου, γιατί υπάρχουν και άλλες απόψεις, όπως ότι
προσέκρουσε σε νάρκη ή ότι έγινε σαμποτάζ.
Εκτυλίχθηκαν δραματικές σκηνές
προκειμένου να σωθούν οι επιβαίνοντες. Επικράτησε μεγάλη σύγχυση και πανικός.
Οι λέμβοι και σχεδίες βυθίζονταν από το μεγάλο αριθμό των επιβαινόντων ή
ανατρέπονταν πριν ακόμη επιβιβαστούν σ’ αυτές οι ναυαγοί. Στο πλοίο επέβαιναν
και πολλοί οπλίτες, οι οποίοι έπεφταν στη θάλασσα με τα ρούχα, με αποτέλεσμα να
πνίγονται αμέσως στα παγωμένα νερά.
Περίπου 1-1,5 ώρα έμεινε το πλοίο
στην επιφάνεια μέχρι που βρέθηκε στο βυθό της θάλασσας, σε απόσταση 1 χλμ από
το φάρο της νησίδας Βερδούχι (μεταξύ άκρης Αγ. Μαρίνας και της νησίδας των Νέων
Στυρών) και έχοντας παρασύρει στο θάνατο τουλάχιστον 383 ανθρώπους, ανάμεσά
τους πολλές γυναίκες, παιδιά, πολιτικούς κρατουμένους και χωροφύλακες συνοδούς.
Οι έρευνες για την αναζήτηση των
ναυαγών άρχισαν μετά από 10 ώρες. Τελικά περίπου 200 από αυτούς τα κατάφεραν.
Ανάμεσα στους επιβάτες, πέρα από τις
γυναίκες και τα παιδιά, ήταν και 36 πολιτικοί κρατούμενοι που μεταφέρονταν σε
διάφορους τόπους εξορίας καθώς και περίπου 200 χωροφύλακες και στρατιώτες. Ανάμεσα
στους διασωθέντες και ο μετέπειτα διατελέσας δήμαρχος Θεσσαλονίκης
Ντίνος Κοσμόπουλος. Ανάμεσα σε εκείνους που πνίγηκαν ο φωτορεπόρτερ
Ακερμανίδης, ο δήμαρχος Πόρου Δημήτριος Αριστ. Σαμπάνης, μέλη
της φρουράς του τότε διαδόχου, πολιτικοί εξόριστοι και χωροφύλακες.
Ο Ντίνος Κοσμόπουλος, πρώην δήμαρχος
Θεσσαλονίκης θυμάται: «Διασωθήκαμε περίπου 200 άτομα. Ανέβηκα σε κατάστρωμα
του πλοίου μαζί με άλλους. Υπήρχε πανικός και χάος, δεν υπήρχε και καλή
εξυπηρέτηση από το προσωπικό του πλοίου. Πήδηξα από την ψηλή γέφυρα στη
θάλασσα. Έμεινα 7-8 ώρες στη θάλασσα. Βρέθηκε ένα καΐκι που πήγαινε στα Στύρα
και μας περισυνέλλεξε, με άλλα 2-3 άτομα. Μία γυναίκα κρατήθηκε από ένα
βαρέλι».
Από τους 36 πολιτικούς κρατούμενους
μόνο οι 10 κατάφεραν να σωθούν. Οι υπόλοιποι βρήκαν τραγικό θάνατο καθώς ήταν
δεμένοι με χειροπέδες και δεν μπόρεσαν να παλέψουν για τη ζωή τους, σύμφωνα με
δημοσιεύματα της εποχής.
Ο Σταμάτης Νικολαΐδης, διασωθείς του
ναυαγίου Χειμάρρα περιέγραφε αργότερα: «Για 2-3 χρόνια περνούσα παραλιακά
από τη θάλασσα και γύριζα το κεφάλι μου από την άλλη πλευρά να μην την βλέπω.
Σε καράβι έκανα πέντε χρόνια να ανέβω. Είχα φοβία στη θάλασσα».
Οι έρευνες για ναυαγούς ξεκίνησαν 10
ώρες αργότερα. Αρχικά το ναυάγιο αποδόθηκε σε σαμποτάζ κομμουνιστών.
Ο πλοίαρχος του «Χειμάρρα» έκανε λόγο
για νάρκη. Υποστήριξε πως η βύθισή του ήταν αποτέλεσμα πρόσκρουσης είτε σε
μαγνητική νάρκη από παρακείμενα ναρκοπέδια είτε σε εκρηκτικό μηχανισμό που είχε
τοποθετηθεί εσωτερικά στο μηχανοστάσιο ή εξωτερικά ως βεντούζα. Όπως καταγγελόταν,
δύο χρόνια μετά την αποχώρηση των Γερμανών, σε όλες σχεδόν τις πλευρές των
θαλάσσιων συγκοινωνιών εξακολουθούσαν να υπάρχουν ναρκοπέδια, με αποτέλεσμα
πολλά καράβια, καΐκια και βάρκες να πέφτουν σε νάρκες σε όλες τις ελληνικές
θάλασσες.
Στις καταθέσεις του ο καπετάνιος
επέμενε ότι το ατμόπλοιο δεν είχε αποκλίνει από την πορεία του.
Το πρώτο σκέλος από τους ισχυρισμούς
του καπετάνιου, υποστήριζαν και οι Βρετανοί. Το πόρισμα από τις ανακρίσεις που
διενήργησε η Ανακριτική Επιτροπή Ελέγχου Ναυτικών Ατυχημάτων κατέληξε πως το
πλοίο δεν κινούνταν επί της σωστής πορείας με αποτέλεσμα να προσκρούσει στη
βραχονησίδα Γάιδαρο.
Στη δίκη που ακολούθησε, ο πλοίαρχος
Μπελέσης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 μηνών με αναστολή και ο δεύτερος
πλοίαρχος Μπέρτολς, που ήταν βάρδια την ώρα του ναυαγίου, καταδικάστηκε σε
φυλάκιση 20 μηνών.
Για την απώλεια του πλοίου το
Ελληνικό Δημόσιο εισέπραξε από την ασφάλεια 70.000 λίρες Αγγλίας. Καμία
αποζημίωση για τις οικογένειες των θυμάτων.
Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1999 από
την καταδυτική ομάδα που αποτελούσαν οι Αντώνης Γράφας, Αριστοτέλης
Ζερβούδης, Κώστας Θωκταρίδης και Βασίλης Λάμπρου.
Ένας από τους επιζήσαντες του
ναυαγίου, ο Αλέκος Ξυλάκης, που μεταφερόταν μαζί με άλλους 35 συντρόφους του
στην εξορία, θυμάται:
«Επιβιβαστήκαμε στο “Χειμάρρα” στο
λιμάνι της Θεσσαλονίκης κατά τις 7 το πρωί. Μόλις ξεκίνησε το πλοίο, εμείς οι
πολιτικοί κρατούμενοι διαμαρτυρηθήκαμε γιατί μας είχαν δεμένους. Μετά την
επίμονη στάση μας, ήρθε ο καπετάνιος και είπε στους αστυνομικούς να μας λύσουν.
Τα προβλήματα άρχισαν μόλις το πλοίο βγήκε από τον Θερμαϊκό. Έπαθε βλάβη και
για κάποιο χρονικό διάστημα ήμασταν ακυβέρνητοι.
Στη 1 τα ξημερώματα της Κυριακής
φθάσαμε στη Χαλκίδα και σε λίγο το “Χειμάρρα” απέπλευσε. Μετά από λίγες ώρες το
πλοίο συγκλονίστηκε από μια τρομερή έκρηξη. Επακολούθησε πανικός. Δε
λειτουργούσε τίποτε. Επικράτησε απόλυτο σκοτάδι. Το “Χειμάρρα” ήταν ακυβέρνητο.
Όλοι οι πολιτικοί εξόριστοι είχαμε συγκεντρωθεί στο κατάστρωμα. Ένας σύντροφός
μου, ο Αριστείδης, είχε μία λάμπα θυέλλης και την άναψε. Ο Παναγιώτης ο
Τάρπογλου έρχεται και μας λέει ότι τα αμπάρια γεμίσανε νερό. Από ένα κιβώτιο
παίρνουμε σωσίβια. Βγάζω τα ρούχα μου, το φοράω και ζητάω από τους άλλους
συγκρατούμενούς μου να κάνουν το ίδιο.
Το καράβι απότομα γέρνει αριστερά και
αρχίζει να βυθίζεται. Ανέβηκα στην κουπαστή και έπεσα στη θάλασσα. Στο μεταξύ
πολλές ναυαγοσωστικές βάρκες άρχισαν να αναποδογυρίζουν γιατί ήταν
υπερφορτωμένες. Οι στιγμές ήταν εφιαλτικές. Από όλα τα σημεία ακούγονταν
σπαρακτικές κραυγές βοήθειας. Κολυμπώ μερικά μέτρα και βλέπω τη λάμπα να
τρεμοσβήνει και ακριβώς την ώρα εκείνη το πλοίο να χάνεται. Καθώς κολυμπούσα
προς την ακτή ένιωθα κάθε λίγο τα σώματα των πνιγμένων που ανέβαιναν στην
επιφάνεια του νερού. Μετά από ώρες έφθασα στην ακτή. Στις δέκα το πρωί πέρασε
ένα καΐκι και όπως οι ναυτικοί με είδαν να στέκομαι γυμνός στην ακτή, ήρθαν
κοντά μου».
Και ο Αλ. Ξυλάκης, καταλήγει:
“Είκοσι μέρες με είχαν στην
απομόνωση. “Σε δέρνουμε” μου έλεγαν “γιατί δεν πνίγηκες”. Ακολούθησαν 12 χρόνια
εξορίας και φυλακής“.
Σύμφωνα με στοιχεία που μπόρεσαν να
συγκεντρώσουν οι επιζήσαντες του ναυαγίου πολιτικοί εξόριστοι, κατά τη βύθιση
της Χειμάρρας έχασαν τη ζωή τους οι παρακάτω:
1. Ζαγουρτζής Ν.
2. Δούκας.
3. Κάκαβος.
4. Μαγαζώης Αρ.
5. Αδαμίδης Κ.
6. Ισσόπουλος Αρ.
7. Ματσαβίδου Ελ.
8. Αλβέρτος Κ.
9. Τζορμπαζηκωστής Κ.
10. Ταξιντάρης Κ.
11. Απέργης Γρ.
12. Τσαρδάκης Γ.
13. Μπατζάκης Ν.
14. Ρουμελιώτης Χ.
15. Καλλικρατίδης Ι.
16. Λυκάρτσης Σ.
17. Γερογιάννης Ι.
18. Νότογλου Ευαγ.
19. Χρυσοχέρη Αθ.
Δεν υπάρχουν τα ονόματα των υπόλοιπων
αγνοούμενων πολιτικών εξόριστων, ούτε έγινε γνωστό κάτι για την τύχη τους.
Διασώθηκαν οι:
1. Βούτσας Α.
2. Πασδατίδης Ν.
3. Τάρπογλου Κ.
4. Τσακνής Αθ.
5. Τόπκας Α.
6. Στεφανίδης Ν.
7. Κοντοστάθης Σ.
8. Στοϊδης Χρ.
9. Δεληγιαννίδης Ν.
10. Ξυλάκης Αλ.
Το ναυάγιο έχει χαρακτηριστεί ως η
μεγαλύτερη ελληνική ναυτική τραγωδία του 20ου αιώνα, αφού αποτελεί το πλέον
πολύνεκρο ναυάγιο ελληνικού πλοίου που δεν προκλήθηκε από πολεμικές ενέργειες
και το δεύτερο μεταξύ των ναυαγίων και στα πλαίσια του πολέμου.
Μέχρι σήμερα δεν έχει διευκρινιστεί
αν το πλοίο προσέκρουσε σε μαγνητική θαλάσσια νάρκη, αν έγινε σαμποτάζ, ή
αν λόγω της ομίχλης που επικρατούσε, έπεσε στα βράχια.
Μία καταδυτική ομάδα ανακάλυψε το
ναυάγιο μετά από επίπονες έρευνες το 1999 και σε βάθος 35 μέτρων. Σύμφωνα με
τις μαρτυρίες και την κατάσταση του ναυαγίου σήμερα, το πλοίο υπέστη πλήρη
καταστροφή μάλλον από έκρηξη - σενάριο το οποίο ενισχύει την εκδοχή της νάρκης.
Πηγές:
Αργυριάδης Γ. (2015), Διερεύνηση του ναυαγίου του Φ/Γ «Δύστος», Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ: https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/40832/argyriadis_dystos.pdf?sequence=1
«Σαν Σήμερα»: https://www.sansimera.gr/articles/204
«Μηχανή του Χρόνου»: https://www.mixanitouxronou.gr/to-nayagio-toy-quot-cheimarra-quot-poy-onomastike-o-ellinikos-titanikos-ta-senaria-vythisis-apo-narki-kai-sampotaz/
Evia Portal: https://eviaportal.gr/nayagio-cheimarra-enas-ellinikos-titanikos-sto-notio-eyboiko/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου