O Ωρωπός από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο έως τους ρωμαϊκούς χρόνους...

 

Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, το 411 π.Χ., οι Βοιωτοί σε συνεργασία με τους Ερετριείς και τους Ωρωπίους αποσπούν τον Ωρωπό από τους Αθηναίους και τον περιλαμβάνουν ξανά στο Κοινό των Βοιωτών. Η κατάληψη αυτή του Ωρωπού έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νίκη των συμμάχων κατά τη ναυμαχία αυτού του έτους, διότι το λιμάνι του Ωρωπού χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο του πελοποννησιακού στόλου.

Το 402 π.Χ. ξεσπά εμφύλιος πόλεμος στον Ωρωπό όπου φαίνεται ότι επικρατούν οι «φιλοαθηναίοι» και ως συνέπεια εξορίζονται και διώκονται πολλοί «φιλοβοιωτοί». Τότε ο Τηλέφος συνενοείται με τους Θηβαίους οι οποίοι καταλαμβάνουν τον Ωρωπό και μετακινούν τους κατοίκους προς το εσωτερικό, σε απόσταση επτά σταδίων. Η παράταξη του Τηλέφου αναλαμβάνει την εξουσία. Λίγα χρόνια αργότερα, περί το 395 π.Χ., οι Θηβαίοι εντάσσουν τον Ωρωπό στο Κοινό των Βοιωτών.

Με την Ανταλκίδειο ειρήνη το 387/386 π.Χ. Ωρωπός ανακτά την αυτονομία του και σε σύντομο διάστημα, το 378/377 π.Χ. με τη δεύτερη αθηναϊκή συμμαχία, περιέρχεται στην αθηναϊκή κατοχή. Δέκα χρόνια αργότερα το 367/366 π.Χ. ο τύραννος της Ερέτριας Θεμίσωνας τον καταλαμβάνει, οι Αθηναίοι εκστρατεύουν εναντίον του, αλλά τελικά επικρατούν οι Θηβαίοι οι οποίοι βοήθησαν τον τύραννο.

Γύρω στο 350 π.Χ. ο Ωρωπός αποκτά την πλήρη ανεξαρτησία του, αλλά μετά τη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. ο Φίλιππος τον παραχωρεί στους Αθηναίους. Οι τελευταίοι μοίρασαν τμήμα του εδάφους του στις δέκα φυλές της Αττικής. Η νέα αυτή περίοδος της Αθηναϊκής κατοχής (338-322 π.Χ.) είναι η περισσότερο γνωστή της Ιστορίας του Ωρωπού, κυρίως χάρη στις επιγραφές του Αμφιάρειου.

Το 322 π.Χ. με τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και μετά τη μάχη στην Κραννώνα και τη νίκη του Αντιπάτρου, η Αθήνα συνθηκολογεί δεχόμενη Μακεδονική φρουρά και ο Ωρωπός ξαναβρίσκει την αυτονομία του.

Και αυτή όμως η αυτονομία είναι σύντομη. Το 313/312 π.Χ. ο Ωρωπός κυριεύεται από τον Κάσσανδρο (γιο του Αντίπατρου) και το ίδιο έτος ο Πτολεμαίος προσαρτά την πόλη στο Κοινό των Βοιωτών. Το 304 π.Χ. ο Δημήτριος Πολιορκητής παραχωρεί την πόλη στους Αθηναίους, οι οποίοι διανέμουν για άλλη μια φορά μέρος των εδαφών του στις δέκα αττικές φυλές.

Γύρω στο 287 π.Χ. ο Ωρωπός γίνεται ισότιμο μέλος του Κοινού των Βοιωτών και η περίοδος αυτή, ως το 146 π.Χ., είναι ίσως η ευτυχέστερη της ιστορίας του. Ωστόσο, οι Αθηναίοι πριν εγκαταλείψουν τον Ωρωπό και πιθανόν επειδή οι Ωρώπιοι είχαν πάλι εκδηλώσει τα φιλοβοιωτικά τους αισθήματα, τους εξεδίωξαν και μάλλον κατέστρεψαν τα τείχη της πόλης. Είναι όμως πιθανόν τα τείχη να καταστράφηκαν από σεισμό.

Σύμφωνα με τον Ι. Γκικάκη, οι Ωρώπιοι αισθάνονται περισσότερο Βοιωτοί και συνεπώς κατά το δεύτερο ήμισυ του 3^ου π.Χ. αιώνα οι σχέσεις του Ωρωπού με το Κοινό των Βοιωτών γίνονται στενότερες. Σε αυτό συμβάλλει και η μορφολογία του εδάφους η οποία, πέρα του ενιαίου του χώρου, επιτρέπει την εύκολη επικοινωνία των νότιων Βοιωτικών πόλεων με τον Ωρωπό. Το ίδιο συνέβαινε και με τις πόλεις της Χαλκίδας και της Ερέτριας. Έτσι, βλέπουμε μεταξύ των ετών 228-208 π.Χ. τον Ωρωπό να μετέχει στις Βοιωτικές γιορτές των Πτώων στην Ακραίφνεια και στα Μουσεία των Θεσπίων.

Το 229 π.Χ. το Κοινό των Βοιωτών – και ο Ωρωπός – συνάπτει συνθήκη συμμαχίας με το Κοινό των Αχαιών, αλλά στο τέλος του 3^ου π.Χ. αιώνα και ολόκληρο τον 2^ο π.Χ. αιώνα διέρχονται οικονομική κρίση. Η κρίση είναι εντονότερη στην Αθήνα και οδηγεί τους Αθηναίους να επιτεθούν και να λεηλατήσουν τον Ωρωπό το 156 π.Χ. Έτσι, οι Ωρώπιοι και οι Αθηναίοι προσφεύγουν στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο για το διακανονισμό των διαφορών τους. Ο Ωρωπός ξαναβρίσκει την ανεξαρτησία του και επιστρέφουν στην πατρίδα οι διωγμένοι από τους Αθηναίους πολίτες.

Το 146 π.Χ., χρονιά που ο Ρωμαίος ύπατος Μόμμιος κατέστρεψε την Κόρινθο και υποδούλωσε την Ελλάδα, είναι ένα ορόσημο στην ιστορία της πόλης αφού ο κατακτητής στρατηγός διέλυσε όλες τις πολιτικές ομοσπονδίες, άρα και το Κοινό των Βοιωτών.

Μετά το 146 π.Χ. με τη ρωμαϊκή κυριαρχία και την αλλαγή στην πολιτική κατάσταση της Ελλάδας, παύει και η πολιτική εξάρτηση του Ωρωπού από άλλες ελληνικές πόλεις. Τον 1° αι. π.Χ. το Αμφιάρειο και κατ’ επέκταση ο Ωρωπός τυγχάνουν ιδιαίτερης προστασίας και σεβασμού από τους Ρωμαίους. Έτσι και η πόλη απονέμει τιμές σε πολλούς επιφανείς Ρωμαίους, όπως π.χ. με την ίδρυση εντός του ιερού χώρου των αγαλμάτων του Σύλλα, της συζύγου του Μετέλλης, του Γάιου Σκριμπόνιου Κούριου και άλλων Ρωμαίων αξιωματούχων.

Οι καλές σχέσεις του Ωρωπού με τη Ρώμη έχουν σαν αποτέλεσμα το 73 π.Χ. η Σύγκλητος, στην οποία ανήκει και ο ρήτορας Κικέρων, να κάνει οριστικά αποδεκτή την απόφαση του Σύλλα με την οποία το Αμφιάρειο αποκτά τα εισοδήματα ολόκληρης της χώρας και των λιμένων του Ωρωπού.

Την εποχή του Αυγούστου (γύρω στο 25 π.Χ.) ο Ωρωπός προσαρτάται οριστικά στην Αθήνα. Ενώ όμως η πόλη παρακμάζει σιγά-σιγά, το ιερό εξακολουθεί να διοργανώνει τους αγώνες των Αμφιαρείων. Οι αναθηματικές επιγραφές που σώθηκαν στο Αμφιάρειο φανερώνουν ότι οι Αθηναίοι ασχολούνται με το Ιερό και κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.  Τον 3° αι. μ.Χ. τον Ωρωπό διοικεί Αθηναίος με τον τίτλο του επιμελητή και ιερέας του Αμφιάραου είναι επίσης Αθηναίος, καθώς οι Ωρώπιοι έχουν παραμεριστεί. Μια επιγραφή του ιερού αποκαλύπτει ότι κατά τον 3^ο μ.Χ. αιώνα οι Αθηναίοι δεν έχουν κατορθώσει ακόμη να αφομοιώσουν την πόλη και θεωρούν τον Ωρωπό κατεχόμενη περιοχή. Αυτό ίσως επιβεβαιώνει τα διαρκή φιλοβοιωτικά αισθήματα των Ωρωπίων.

Η επικράτηση του Χριστιανισμού είχε ως αποτέλεσμα τη βαθμιαία εξαφάνιση της αρχαίας θρησκείας, αλλά στη θέση της παρηκμασμένης αρχαίας πόλης χτίζεται ο παλαιοχριστιανικός και πρωτοβυζαντινός Ωρωπός, όπως μαρτυρούν πυκνά λείψανα (κτήρια και μια βασιλική), νομίσματα και τάφοι. Η εγκατάλειψη της παραλίας θα γίνει αργότερα και για πολλά χρόνια ο σημερινός Παλιός Ωρωπός, δυτικά της Σκάλας και σε απόσταση από τη θάλασσα, θα αντικαταστήσει την αρχαία πόλη.

Φράγκοι και Τούρκοι θα διαδεχτούν τους Ωρώπιους της βυζαντινής εποχής και μόλις στα μέσα του 19ου αι. ο Ωρωπός θα αρχίσει να κατοικείται και πάλι με το όνομα πλέον Σκάλα Ωρωπού, ως λιμάνι δηλαδή του μεσαιωνικού χωριού.

 

Πηγές:

Βλάχου B. (2010), Γεωμετρικός Ωρωπός: Η τροχήλατη κεραμεική και οι φάσεις της εγκατάστασης, διδ. Διατριβή, Αθήνα

Γκικάκης Ι. (2007),  Η Ιστορία του Ωρωπού

Μαζαράκης Α.Αι. (2014), "Κώμη" ή "Πόλις" ; Η περίπτωση του Ωρωπού Αττικής, Ειδικές Μορφωτικές Εκδηλώσεις, 5η Εκδήλωση

Μαζαράκης Α. Αι., Λαιμού Ει., Βλάχου Β. (2020),  Ανασκαφές Ωρωπού: Πρωτογεωμετρική και Υποπρωτογεωμετρική Περίοδος (10ος – 9ος αι. π.Χ.), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας

Παριανού Ε. (2003), Οι αρχαιότητες του Ωρωπού, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

Πετράκος Β. (1992), Το Αμφιάρειο του Ωρωπού, εκδ. ΚΛΕΙΩ

https://www.ha.uth.gr/index.php?page=arch-research-pythagoras3   

 

Πηγές εικόνων:

Μαζαράκης-Αινιάν, Α. (2007), Αρχαιολογικές αναζητήσεις: Ανασκαφές στην Ομηρική Γραία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος

Αρχείο Ωρωπός History

Βικιπαίδεια