Η Ιστορία του Ασωπού και οι δράσεις της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού (Ο.Σ.Ω.)

Στη Μυθολογία ο Ασωπός θεωρούταν γιος του Ποσειδώνα και της Πηρούς, κατά μία δεύτερη εκδοχή  γιος του Δία και της Ευρυνόμης και κατά μία τρίτη εκδοχή γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Σύζυγός του ήταν η Μετώπη, κόρη του Λάδωνα,  με την οποία απέκτησε δυο γιους, τον Ισμήνο και τον Πελάγοντα και πολλές κόρες, όπως τη Νεμέα, τη Θήβη, τη Σαλαμίνα, την Κλεώνη, την Τανάγρα, την Εύβοια, τη Σινώπη, την  Πλάταια, την Αίγινα, που μία προς μία έδωσαν τα ονόματα τους σε πόλεις. Κάποιες από αυτές, όπως η Σαλαμίνα και η Αίγινα απάγονται από θεούς και αποκτούν σπουδαία παιδιά.

Το πορτραίτο του θεού-ποταμού Ασωπού διασώζει η αρχαία ζωγραφική. Σε ερυθρόμορφη στάμνα, 460-450 π.Χ., παριστάνεται η αρπαγή της κόρης του Αίγινας από τον Δία (από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Αιακός). Η Αίγινα τρέχει, για να γλιτώσει από τον θεό, ενώ οι αδελφές της σπεύδουν να αναγγείλουν τα νέα στον πατέρα τους Ασωπό. Ο Απολλόδωρος παραδίδει ότι ο Ασωπός, στην προσπάθειά του να πιάσει τον απαγωγέα της κόρης του, εγκατέλειψε την κοίτη του, όμως ο Δίας έριξε κεραυνό και τον ανάγκασε να επιστρέψει γεμίζοντας με κάρβουνο τα νερά του. Παραδίδει ακόμη ότι ο Σίσυφος φανέρωσε στον Ασωπό ότι την κόρη του την είχε αρπάξει ο Δίας. Γι 'αυτό τιμωρήθηκε από τον Δία να κυλά με τα χέρια και το κεφάλι του ένα βράχο στον Άδη, με σκοπό να τον τοποθετήσει πάλι στην κορυφή. Όμως ο βράχος κυλούσε πάλι προς τα κάτω και ο Σίσυφος ήταν υποχρεωμένος να επαναλαμβάνει την προσπάθειά του.

Σήμερα, ο Ασωπός διατρέχει τα σύνορα των Νομών Βοιωτίας και Αττικής και οι κύριες πηγές του βρίσκονται στο όρος Κιθαιρώνας, ενώ στην πορεία του συμβάλλουν και άλλα ρεύματα που προέρχονται από τους ορεινούς όγκους μεταξύ Πάρνηθας και Δερβενοχωρίων. Έχει συνολικό μήκος 57 χιλιόμετρα και διέρχεται από  τα Οινόφυτα, το Σχηματάρι, το Συκάμινο και τον Ωρωπό ώσπου χύνεται στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο.

Οι κάτοικοι λάτρεψαν τον Ασωπό από τα αρχαία χρόνια αφού δίπλα στα πεντακάθαρα νερά του περιδιάβαιναν για αιώνες ολόκληρους χαζεύοντας τα φλαμίνγκο και τους ερωδιούς που κυκλοφορούσαν στις όχθες και στο ευρύτερο δέλτα του, ή κολυμπούσαν και ψάρευαν άφοβα στα νερά του. Ο ποταμός προσέφερε καταφύγιο σε δεκάδες είδη πτηνών, πολλά από αυτά σπάνια, όπως οι κύκνοι και οι ψαραετοί. Το όνομα του ίδιου του Ωρωπού, κατά νεότατη ιστορική άποψη, δεν είναι παρά η ερετριακή μορφή του ονόματος Ασωπός (Ασωπός/Αρωπός/Ωρωπός - ιωνική διάλεκτος με Ερετριακό ρωτακισμό: τροπή του σ σε ρ, π.χ. δημορίων αντί δημοσίων).

Όμως, εδώ και δεκαετίες ο  ποταμός κινδυνεύει από τη ρύπανση καθώς ένα Προεδρικό Διάταγμα του 1969 προσέφερε κίνητρα για τη μετεγκατάσταση βιομηχανιών από την Αττική στη Βοιωτία και χαρακτήρισε τον Ασωπό «αποδέκτη βιομηχανικών λυμάτων». Έτσι, ο ποταμός αποτελεί πλέον ανοιχτό αγωγό βιομηχανικών αποβλήτων από τα εργοστάσια της ΒΙ.ΠΕ Οινοφύτων.  Από τότε δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο για την προστασία της ζωής των πολιτών και του περιβάλλοντος παρά τις διαμαρτυρίες και τους αγώνες των κατοίκων.

Από το 1996, η Περιβαλλοντική Μελέτη Ευρύτερης Λεκάνης Ασωπού Ποταμού της ΕΤΒΑ, έκανε λόγο για «μόλυνση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα του Ασωπού», ενώ το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είχε αποφανθεί από το 2007 (υπόθεση C-440/06) ότι η Ελλάδα δεν καλύτπει όλες τις περιοχές της με μονάδες επεξεργασίας λυμάτων που να είναι εναρμονισμένες με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, όπως θα όφειλε από το 2000 (σχετική οδηγία 91/271/ ΕΟΚ).  Επίσης, τον Μάρτιο του 2008 οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ εισηγήθηκαν νέα πρόστιμα συνολικού ύψους 450 χιλ. ευρώ σε 15 εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασωπού ποταμού.
Οι κάτοικοι επανειλημμένα με συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες είχαν επισημάνει τον κίνδυνο. Ξεκινώντας το 1994 με αφορμή την απόφαση του τότε Υπουργού Κώστα Λαλιώτη και του τότε Νομάρχη Βοιωτίας Γιάννη Σταμούλη να μεταφέρουν τα βυρσοδεψεία της Αττικής στη Δαφνούλα της Βοιωτίας με αποδέκτη των επικίνδυνων υγρών αποβλήτων τους τον Ασωπό ποταμό, οι Εξωραϊστικοί και Πολιτιστικοί Σύλλογοι της περιοχής, αποφάσισαν τη δημιουργία της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού, με σκοπό να προληφθεί η περιβαλλοντική καταστροφή.
Σε κινητοποίηση στις 19-8-2007, ο κ. Χρ. Παναγόπουλος, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού, κατήγγειλε την Κεντρική Διοίκηση η οποία σε αναφορά της στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε το νερό του Ασωπού ως καθαρό και ακίνδυνο. Παράλληλα, κατηγόρησε ανοιχτά το Γενικό Χημείο του Κράτους, που όταν του ζητήθηκε να πραγματοποιήσει εκ νέου ελέγχους στο νερό, απάντησε αρνητικά με την πρόφαση ότι η περιοχή βρίσκεται σε δικαστική διαμάχη.

Στην ίδα συγκέντρωση, ο Νομάρχης Αν. Αττικής κ. Κουρής δήλωσε ότι οι κάτοικοι πρέπει να εντείνουν τον αγώνα ενάντια στις βιομηχανίες που έχουν επιδοτηθεί για να έχουν μονάδες βιολογικού καθαρισμού. Τις οποίες τελικά είτε δεν τις χρησιμοποιούν, είτε όταν το κάνουν γίνεται πλημμελώς. Ο χημικός μηχανικός και Δ/ντής του Ινστιτούτου Τοπικής Ανάπτυξης Περιβάλλοντος κ. Παντελόγλου μίλησε υπό το φάσμα του κινδύνου που εγκυμονεί το εξασθενές χρώμιο. Συνέχισε λέγοντας ότι ο υδροφόρος ορίζοντας έχει γίνει θανατηφόρος και ζήτησε από τους ιθύνοντες να σταματήσουν το μεγαλύτερο έγκλημα δημόσιας υγείας που έχει διαπραχθεί ποτέ. Όπως χαρακτηριστικά είπε στη συνέχεια, δεν αρκεί ο βιολογικός καθαρισμός που επίμονα ζητούν όλοι, δεδομένου ότι αν το εξασθενές χρώμιο μπει σε μονάδα βιολογικού καθαρισμού την καταστρέφει. Χρειάζεται προεπεξεργασία βιομηχανικών αποβλήτων. Δεν παρέλειψε και εκείνος με τη σειρά του να κατηγορήσει ανοιχτά το κράτος, που αποκρύπτει στοιχεία από την Ευρωπαϊκή Ένωση κι εκθέτει τους πολίτες.
Ο κ.Ν. Κατσαρός, πρώην πρόεδρος του ΕΦΕΤ, κατηγόρησε ανοιχτά 15 βιομηχανίες-επιμεταλωτήρια που παρά την αναγκαία ύπαρξη βιοχημικού καθαρισμού εκείνες αμελούν την εγκατάστασή του. Εξαιτίας αυτών των δεδομένω, ο Π.Ο.Υ προβλέπει ότι δεν πρέπει να υπάρχει καθόλου εξασθενές χρώμιο και γι’αυτόν ακριβώς το λόγο δεν ορίζεται ανώτερο επιτρεπτό όριο.
Τον Απρίλιο του 2009, η Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού μαζί με άλλους φορείς φέρνουν το θέμα της ρύπανσης του Ασωπού στο Ευρωκοινοβούλιο. Μάλιστα μετά την επίσκεψη της Ομοσπονδίας στις Βρυξέλες αναγκάζεται η Ελληνική Βουλή να θεσπιστεί και στην Ελλάδα κάτι που ίσχυε χρόνια νωρίτερα στην Ευρώπη , το γνωστό, «ο ρυπαίνων πληρώνει», που σήμερα αποτελεί ένα σημαντικό όπλο στα χέρια της Διοίκησης κατά των ρυπαντών.
Τον Φεβρουάριο του 2009, ο σταθμός ΣΚΑΙ έρχεται στον Ωρωπό για να αναδείξει το πρόβλημα του Ασωπού, και μαζί με την Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού, πραγματοποιεί την πρώτη εκπομπή στον Ωρωπό με θέμα τον Ασωπό, ξεκινώντας έτσι πρώτος από τα μέσα ενημέρωσης τον αγώνα της περιβαλλοντικής διάσωσης της λεκάνης του Ασωπού.
Το 2015, η υπ’αρ. 3943/15, απόφαση του ΣΤΕ πάλι από προσφυγή των κατοίκων της περιοχής, επιβάλλει τηναναστολή της λειτουργίας των ρυπογόνων επιχειρήσεων και την απορρύπανση του ποταμού.
Τον Δεκέμβριο του 2015, η Ο.Σ.Ω. ξεκινά τις παρεμβάσεις της στην Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας για το επιχειρηματικό Πάρκο εξυγίανσης και της χωροθέτησης της Άτυπης Βιομηχανικής ζώνης Οινοφύτων – Σχηματαρίου και καταθέτει στον Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, κ. Κ. Μπακογιάννη τις δικές της προτάσεις που έχουν να κάνουν τόσο με την απαρέγκλιτη τήρηση και εφαρμογή των κερδισμένων δικαστικών αποφάσεων από την ίδια, όσο και την προτεραιότητα πριν την όποια νέα χωροθέτσηη βιομηχανίας στην περιοχή της Βοιωτίας, να υπάρξει παρέμβαση για την περιβαλλοντική ανάκτηση της λεκάνης του Ασωπού.
Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Ο.Σ.Ω. πραγματοποιεί ένα μεγάλο πρόγραμμα χημικών αναλύσεων, για όλες τις γνωστές χημικές ενώσεις, παρακολουθώντας έτσι την ποιότητα όλων των νερών της ευρύτερης περιοχής. Συστήνεται για πρώτη φορά Τριμελής Επιτροπή Περιβάλλοντος με Περιφέρεια, Δήμο Ωρωπού και Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού, με την Ομοσπονδία να προτείνει τον συνεχή έλεγχο με κατάλληλες χημικές αναλύσεις όλων των νερών της ευρύτερης περιοχής, καθώς να συντάσσει με το Τμήμα Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το πρόγραμμα του έλεγχου, όχι μόνο για τις γνωστές χημικές ενώσεις αλλά για ακόμη εκατοντάδες ακόμη ενώσεις, που σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση τις θεωρεί ύποπτες για τη διακινδύνευση της Δημόσιας Υγείας.
Τον Μάιο του 2017 ξεκινά το πρωτοποριακό ερευνητικό πρόγραμμα χημικών αναλύσεων για τη Λεκάνη του Ασωπού και τις πηγές πόσιμου νερού της Μαυροσουβάλας. Το σημαντικό έργο των χημικών αναλύσεων άρχισε να υλοποιείται με το Τμήμα Αναλυτικής Χημείας (ΕΑΧ), του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Ηπρογραμματική σύμβαση της έρευνας αυτής  υπεγράφη από την Περιφέρεια Αττικής, ενώ η εξέλιξη της έρευνας πραγματοποιείται και με τη συνεργασία της Ο.Σ.Ω.
Τον Αύγουστο του 2020, η Ομοσπονδία καταθέτει αίτημα για την παραλαβή αντιγράφων των παραδοτέωντου ερευνητικού έργου: «Εξειδικευμένη έρευνα  παρακολούθησης της Ποιότητας των Υδάτωντης Λεκάνης του Ασωπού ποταμού -  Εκτίμηση της ρύπανσης/υποβάθμισης και Ποιοτική & Ποσοτική Διερεύνηση της προέλευσης και του εύρους/επιπέδων αυτής» στη διεύθυνση Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής, Περιφέρειας Αττικής. Το πρόγραμμα και τα αποτελέσματα του ερευνητικού αυτού προγράμματος, που αποτελούν κρίσιμη«περιβαλλοντική πληροφορία», παρόλες τις προσπάθειες της ΟΣΩ, δεν έχουν δοθεί μέχρι και σήμερα (2023), για γνώση της τοπικής κοινωνίας, με την Ομοσπονδία να δρομολογεί δράσεις σχετικά με το σοβαρό αυτό θέμα...

ΠΗΓΕΣ
Δημαράς, Α. Μαστρογιάννης Φ. (2010), Αποτίμηση του κόστους ρύπανσης του Ασωπού ποταμού, Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ.
Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού (2023), Οι κρίσιμοι αγώνες και η συνεχής κοινωνικήδράση της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ωρωπού στα 28 χρόνια από την ίδρυσή της, ενημερωτικό φυλλάδιο.
Σωφρονίου, Χ.Φ., (2012), Περιβαλλοντικές επιπτώσεις απόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων στην περιοχή των εκβολών της λεκάνης του Ασωπού (Οινόφυτα-Συκάμινο-Ωρωπός-Χαλκούτσι), Διπλωματική Εργασία, ΕΜΠ.
ΤΕΕ (2009), Το πρόβλημα του Ασωπού ποταμού. Προτάσεις αντιμετώπισής του.
Βασίλειου Χ. Πετράκου, Το Αμφιάρειο του Ωρωπού, εκδ. ΚΛΕΙΩ, 1992
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/water/page_001.html