Ο θεσμός της Εμποροπανήγυρης (Παζάρι) στην Αττικοβοιωτία και την Εύβοια

 

Ο θεσμός των εμποροπανηγύρεων[1] είναι γνωστός από τα ομηρικά χρόνια και συνδεόταν με μεγάλες θρησκευτικές γιορτές. Στα χρόνια του Βυζαντίου είναι γνωστή η διεξαγωγή μεγάλων θρησκευτικών πανηγύρεων, ενώ κατά τον 16ο, 17ο και 18ο αιώνα, σε όλη την Ευρώπη, διεξάγονταν ετήσια διεθνή πανηγύρια.

Στην Οθωμανική Περίοδο, οι υπαίθριες – ενίοτε και στεγασμένες – αγορές της ανατολής (παζάρια) έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής στον ελλαδικό χώρο, αλλά αποτέλεσαν και συνδετικό κρίκο της τοπικής οικονομίας ως συνεχιστές ή αντικαταστάτες των αρχαίων ελληνικών και αργότερα των ρωμαϊκών και βυζαντινών αγορών.

Στην περιοχή της Αττικοβοιωτίας και της Εύβοιας, από το 1850 έως και το 1950, το μεγαλύτερο εμπόριο γινόταν στα τρία μεγάλα παζάρια της Χαλκίδας (της Αγίας Παρασκευής), του Σχηματαρίου (στις 6 Σεπτεμβρίου) και της Θήβας (στα τέλη Ιουνίου). Ονομάζονταν και ζωοπανήγυρεις επειδή εκεί μπορούσε κανείς να πουλήσει και να αγοράσει εύκολα κάθε είδους ζώα (κατσικοπρόβατα, άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια). Η αγορά γινόταν με χρήματα ή με τράμπα, δηλαδή ανταλλαγή. Μια καλή τράμπα, γιορταζόταν με κεράσματα και γλέντι.

Αλλά και σήμερα, αφού γίνει η εμποροπανήγυρη του Προφήτη Ηλία στη Σκάλα Ωρωπού, της Αγίας Παρασκευής στη Χαλκίδα, το παζάρι της Θήβας, της Ιστιαίας, του Αυλωναρίου, διαπιστώνουμε ότι ο κατάλογος είναι αρκετά μεγάλος. Οι εμποροπανήγυρεις οργανώνονται με αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων με βάση τους κανονισμούς εμποροπανηγύρεων που έχουν εκπονήσει οι Δήμοι, και οι οποίοι προβλέπουν τη διάρκεια, τους χώρους, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμμετεχόντων.

Στον Δήμο Ωρωπού, η εμποροπανήγυρη του Προφήτη Ηλία της Σκάλας Ωρωπού, στην καρδιά του καλοκαιριού, είναι συνήθως πενθήμερης διάρκειας και λειτουργεί παράλληλα με μια σειρά πλούσιων πολιτιστικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων. Στη Χαλκίδα, από τις  9 Ιανουαρίου 1864 όπου  με Βασιλικό Διάταγμα ορίστηκε  η ημέρα έναρξης της - εβδομαδιαίας διάρκειας - εμποροπανήγυρης μέχρι σήμερα, το παζάρι της Αγίας Παρασκευής προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές από ολόκληρη την Εύβοια, την Αττική, τη Βοιωτία και όχι μόνο. Στη Θήβα, το παζάρι διεξάγεται στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων και συμπίπτει με την πανήγυρη του Μητροπολιτικού Ναού της πόλης των Θηβών, που τιμά την Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου (εννιάμερα της Παναγίας). Επίσης, το παζάρι στο Αυλωνάρι είναι ένα από τα μακροβιότερα  και μεγαλύτερα παζάρια στη χώρα. Ξεκινά στις 7 Οκτωβρίου κάθε χρόνο, ωστόσο μία με δύο ημέρες πριν γίνεται η καθιερωμένη ζωοπανήγυρη.

Εκτός των άλλων, από τα πανάρχαια χρόνια τα παζάρια διακρίνονταν και για την ατμόσφαιρα, τα ήθη και την κουλτούρα των συναλλαγών: Η καλή πίστη διέπνεε τις αγοραπωλησίες, ενώ συχνά έμοιαζαν να παίρνουν τη μορφή χρηματιστηρίων της εποχής καθώς τα νομίσματα που κυκλοφορούσαν στους χώρους τους ήταν ποικίλα ενώ παρόντες ήταν οι αργυραμοιβοί. Ακόμη, ήταν τόποι συνάντησης διαφορετικών λαών και διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων μέσα σε ένα ψυχολογικό κλίμα ελευθερίας και διασκέδασης. Ως ένα βαθμό, θα μπορούσαν να συγκριθούν με τις σύγχρονες διεθνείς εμπορικές εκθέσεις.

 

Πηγές:

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού

Δήμος Ωρωπού: https://www.oropos.gov.gr/node/4303

Τσαρούχας Ι. (2022), Το κερβάνι: η ετήσια εμποροπανήγυρη των Σερρών: http://apothesis.teicm.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/4056/To%20kervani%20sel%20255-286.pdf?sequence=1

Φωλίνας Σ. (2023) , Θεωρητική και εμπειρική διερεύνηση της σύνδεσης ιδιότυπων εμπορικών - πολιτιστικών γεγονότων με την περιφερειακή ενδογενή ανάπτυξη μέσω του τουρισμού: η περίπτωση του Παζαριού της Λάρισας, διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Παζάρι Αυλωναρίου: https://evianews.com/pazari-avlonariou-2024-pote-telionei/

Παζάρια Νομού Αττικής: https://cheap-choice.blogspot.com/2012/02/blog-post_9419.html

Παζάρι Αγίας Παρασκευής στη Χαλκίδα: https://eviaonline.gr/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82/%CE%A4%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CE%B6%CE%AC%CF%81%CE%B9-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE%CF%82-%CE%97-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%AE-159-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%BD/

Προκήρυξη Εμποροπανηγύρεως Θήβας: https://e-sterea.gr/prokiryxi-gia-tin-eboropanigyri-tis-thivas/

 

 

 

 

 

---

[1] Η λέξη που αποδίδει πιστότερα στα τουρκικά την ουσία και το περιεχόμενο της μεγάλης εμποροπανήγυρης είναι η λέξη panayir, αφού η ελληνική λέξη πανήγυρις (‹πᾶν + ἄγυρις) πέρασε στα τουρκικά ως panayir και ως ταξιδεύτρα λέξη επέστρεψε ως το παναΐρ(ι) .