Η Γυναικεία Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καλολιβαδίου Καλάμου

 

Βορειoανατολικά της Αττικής, μεταξύ του Καλάμου και των Αγίων Αποστόλων, προβάλλει στο βάθος μιας κατάφυτης χαράδρας η Ιερά Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Αρχικά η Μονή ήταν αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Ήταν όμως περισσότερο γνωστή ως Μονή Καλολιβαδίου, επειδή η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται ονομαζόταν Καλό Λιβάδι. Είναι από τις αρχαιότερες μονές της Αττικής και γύρω της υψώνονται βραχώδεις πευκόφυτες πλαγιές και λοφίσκοι, ενώ απέναντι υπάρχει μοναδική θέα προς την Εύβοια.

Όπως αναφέρει ο Μαυρίδης (2019), ο 4^ος αιώνας μ.Χ. σήμανε το τέλος της εποχής του Αμφιάρειου Ιερού: Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, το παλιό Ιερό εγκαταλείπεται και ερημώνεται. Λόγω της εγκατάλειψης, η φύση «ανέλαβε δράση» και κάλυψε με χώμα και πλούσια βλάστηση τον χώρο ο οποίος πέρασε στην δικαιοδοσία της Μονής Καλολιβαδίου που ιδρύθηκε περίπου τον 6ο αι. μ.Χ., και σε διάφορους ιδιώτες.

Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που διασώζονται (σιγίλιο - πατριαρχικό έγγραφο - του 1700) πληροφορούμαστε ότι επανοικοδομήθηκε επί Πατριάρχου Ιερεμίου του Τρανού (1572-1595) ως Σταυροπηγιακή από έναν ιερομόναχο ονομαζόμενο Γρηγόριο. Ο Γρηγόριος ζήτησε άδεια από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης να ανεγείρει εκ θεμελίων τον ερειπωμένο ναό της αρχαίας Μονής Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και το κατάφερε.

Γραπτές μαρτυρίες για την ανοικοδόμηση αποτελούν δύο γραπτές επιγραφές που σώζονται. Από αυτές συμπεραίνουμε ότι έγιναν κάποιες στερεωτικές ή και τροποποιητικές εργασίες στον ναό, το πιθανότερο στην πρόσοψή του όπου η ύπαρξη τριών θυρών και ο τρόπος διαμορφώσεώς τους μας ανάγει σε κατασκευές μεταγενέστερες του 16^ου αιώνα.

Η Μονή γνώρισε μεγάλη ακμή μέχρι τις αρχές της Ελληνικής Επανάστασης. Σημαντική ήταν η συνεισφορά της στον απελευθερωτικό αγώνα, οπότε και λειτούργησε ως καταφύγιο και ορμητήριο των κλεφταρματωλών της περιοχής. Σε αυτήν έβρισκαν περίθαλψη και όσοι υπόδουλοι διέφευγαν καταδιωγμένοι από την Εύβοια. Το τίμημα ήταν η πυρπόληση  της Μονής το 1824 από τους γενίτσαρους του Ομέρ Πασά της Καρύστου, αλλά στη συνέχεια του 19ου αιώνα προστέθηκαν νέα κτίσματα.

Στην ανατολική πλευρά της αυλής και κάτω από τη σκιά ενός μεγάλου βράχου βρίσκεται κτισμένο το Καθολικό της Ι. Μονής, δηλαδή ο κεντρικός ναός της. Είναι σταυροειδές  με τρούλο και αγιογραφήθηκε τον 17ο αιώνα οπότε έγιναν και οι εργασίες συντήρησής του (1675).

Στο εσωτερικό του ναού εμφανέστερα είναι τα σημάδια που έχει αφήσει η καταστροφή του 1824, αλλά και το διαβρωτικό έργο του χρόνου. Στον χώρο του Ιερού βρίσκονται καλύτερα διατηρημένες τοιχογραφίες.

Το 1885 λόγω λειψανδρίας συγχωνεύτηκε με τη Μονή Πεντέλης και από τότε αποτελεί μετόχι της.

Το 1948 ήλθε και εγκαταβίωσε στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι μια γυναίκεια  αδελφότητα και έτσι έγινε η μετατροπή του σε γυναικείο ησυχαστήριο.

Η Ιερά Μονή διαθέτει πολλά παρεκκλήσια, όπως του Αγίου Νεκταρίου, της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης.

Το 1994 εγκαινιάστηκε το κοιμητήριο της Μονής.

Σήμερα η Μονή, εντυπωσιακά  και πλήρως ανακαινισμένη μετά από τις προσπάθειες των μοναζουσών, συνεχίζει τον δύσκολο αγώνα και το έργο της δίνοντας τη δική της μαρτυρία μέσα από την άσκηση, τη σιωπή, την εργατικότητα και την προσευχή.

 

Πηγές

Μαυρίδης Θ. (2019). Οι επεμβάσεις συντήρησης και αναστήλωσης των μνημείων ως μέσων ανάδειξης και προβολής ενός αρχαιολογικού χώρου. Το παράδειγμα του αρχαιολογικού χώρου του Αμφιαρείου Ωρωπού., Διπλωματική Εργασία, ΕΑΠ.

https://istos-agionapostolon.blogspot.com/2012/08/blog-post.html

https://www.orp.gr/wordpress/?p=8287

https://www.youtube.com/watch?v=HY043L2LM9A

https://www.youtube.com/watch?v=HoYjWaotf6o