Ο Αυλώνας από την Τουρκοκρατία έως σήμερα

 

Ο Αυλώνας είναι κτισμένος σε υψόμετρο 170 μ. σε αμφιθεατρική θέση στις βόρειες πλαγιές της Πάρνηθας, στα ιστορικά όρια της άλλοτε Αττικοβοιωτίας και σε απόσταση 50 χλμ. από την Αθήνα. Παλαιότερα ήταν γνωστός με το όνομα Σαλισάτ ή Σάλασι ή Σάλεσι ή και Κακοσάλεσι.

 

H ονομασία Κακοσάλεσι έμεινε από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας επειδή ακριβώς ο υπερκείμενος της σημερινής κωμόπολης ορεινός όγκος αποτελούσε παρατηρητήριο και ορμητήριο των επαναστατών κλεφτών με συνέπεια ν΄ αποτελεί κακό πέρασμα για τους Τούρκους, στη δε αρβανίτικη διάλεκτο η λέξη ΣΑΛΕΣΙ μεταφράζεται ως «πέρασμα». Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε ως επίσημη ονομασία του οικισμού μέχρι το 1927 οπότε ο οικισμός μετονομάστηκε σε Αυλών (ο Αυλώνας) εκ της μακρόστενης κοιλάδας που υφίσταται προ αυτού την οποία διαρρέει ο Ασωπός ποταμός. H ονομασία «Αυλών» εντοπίζεται σε αρχαία μαρμάρινη πλάκα που εντοπίστηκε το 1984 στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, στην οποία υπάρχει αναθηματική επιγραφή αφιερωμένη στον θεό Διόνυσο: «ΔΙΟΝΥΣΩ ΑΥΛΩΝΕΙ ΦΙΛΟΤΕΡΑ ΔΙΟΔΟΤΟΥ ΚΗΦΙΣΙΕΩΣ ΘΥΓΑΤΗΡ ΕΠΙ ΙΕΡΕΩΣ ΦΙΛΗΜΩΝΟΣ ΤΟΥ ΠΟΠΛΙΟΥ ΦΙΛΑΣΙΟΥ». Η πλάκα αυτή φιλοξενείται στο γραφείο της Δημοτικής Κοινότητας.  Αναφορά στον Διόνυσο τον Αυλωνέα εντοπίζεται σε θρόνο στο θέατρο του Διονύσου στην Aκρόπολη Αθηνών: «ΙΕΡΕΩΣ ΑΥΛΩΝΕΩΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ».

 

Στην περιοχή άρχισαν να πρωτοεγκαθίστανται Αρβανίτες και πολύ αργότερα Σαρακατσάνοι μετά την εδραίωση του ελληνικού κράτους, ενώ ως οικισμός πρωτοεμφανίσθηκε το 1844. Στα τέλη του 19ου αιώνα συνδέθηκε με τη σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε τη Χαλκίδα με την Αθήνα, αυξάνοντας έκτοτε τον πληθυσμό.

 

Μετά την Απελευθέρωση, ο Αυλώνας (με την ονομασία Σάλεσι) εντάχθηκε στον δήμο Τανάγρας της επαρχίας Θηβών. Το 1840 εντάχθηκε στον δήμο Περαίας της επαρχίας Αττικής ο οποίος το 1871 μετονομάστηκε σε δήμο Ωρωπίων. Μετά την κατάργηση των διευρυμένων δήμων, με την διοικητική διαίρεση του 1912, ο Αυλώνας αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης κοινότητας η οποία μετεξελίχθηκε σε δήμο το 1990.

 

Η συμμετοχή των Αυλωνιτών στους εθνικούς αγώνες ήταν πάνδημη, όπως προκύπτει από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Κατά την επανάσταση του 1821, στο σώμα του Σκουρτανιώτη υπηρέτησαν 50 Aυλωνίτες και άλλοι 20, δηλαδή σύνολο 70, έχουν ευρεθεί σε άλλα αρχεία, έχοντας λάβει και τιμητικές διακρίσεις για την προσφορά τους στον αγώνα. Στους μετέπειτα εθνικούς αγώνες, δεκάδες Αυλωνίτες πολέμησαν και θυσιάστηκαν υπέρ πατρίδος, όπως πιστοποιείται από την ιστορική παράδοση των οικογενειών αλλά και από το πλήθος των ονομάτων που  είναι χαραγμένα στο μαρμάρινο Ηρώον πεσόντων, στην κεντρική πλατεία (Ζυγομαλά) του χωριού.

 

Eκτός από τους εθνικούς αγώνες, το Σάλεσι διακρίθηκε και για τους κοινωνικούς του αγώνες στους οποίους πρωτοστάτησε μετά την απελευθέρωση του 1821, αφού το κτήμα πουλήθηκε από τους Τούρκους στους Lapiere και Μαρκόπουλο, οι οποίοι στη συνέχεια το πούλησαν στον Ανδρέα Συγγρό. Στη διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1941-1944) ο Αυλώνας υπέστη μεγάλες καταστροφές. Περίπου το 40% των οικιών είχε καταστραφεί.

 

Το 1930 ο Αυλώνας αριθμούσε περίπου 2.230 κατοίκους. Το 1971 ήταν 2509 ενώ το 1981 διπλασιάστηκαν, στους 5.215. Τέλος στην απογραφή του 2001 οι κάτοικοι υπολογίζονταν στους 5.500. Η κοινότητα αναπτύχθηκε στην περιοχή μετά την απόσχιση από τον Ωρωπό, ενώς σήμερα καταλαμβάνει έκταση 150.000  στρεμμάτων περίπου και είναι εδαφικά η μεγαλύτερη κωμόπολη, διοικητικά Δημοτική Κοινότητα, από αυτές που αποτελούν το νέο Δήμο Ωρωπού.

 

Πηγές:

Λιάκουρης (1997), Αυλώνας Αττικής (Σάλεσι ή Κακοσάλεσι), αυτοέκδοση

Μπουγιέση Μ. (2009), Ο χορός και το τραγούδι μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα, στον Αυλώνα Αττικής, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Το Σάλεσι: http://tosalesi.blogspot.com/2011/03/1821.html    

Βικιπαίδεια: Αυλώνας Αττικής