Αυλώνας: Έθιμα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων

  

Η επιτόπια έρευνα και οι συνεντεύξεις που υλοποίησε η ερευνήτρια Μαρία Μπουγιέση (2009), καθώς και το βιβλίο του Δημήτρη Λιάκουρη «Αυλώνας Αττικής: Ανατρέχοντας στις ρίζες μας» (1997), μας προσφέρουν την περιγραφή των εθίμων των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων στον Αυλώνα από τα παλιά χρόνια, ενώ μερικά σώζονται ακόμα και σήμερα.

Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά του χωριού γύριζαν τις γειτονιές και έλεγαν τα κάλαντα. Η νοικοκυρά του κάθε σπιτιού έδινε στα παιδιά φρούτα, γλυκά που είχε φτιάξει και ίσως μερικές φορές χρήματα.

Το βράδυ της παραμονής, όλη η οικογένεια ήταν μαζεμένη στο σπίτι. Κάποιοι μάλιστα λένε πως εκείνο το βράδυ στο τζάκι βάζανε ξύλο μόνο από γκοριτσά, το οποίο έκαιγε όλη νύχτα. Ξαπλώνανε από νωρίς ώστε να σηκωθούν νύχτα ακόμα να πάνε στην εκκλησία.

Την ημέρα των Χριστουγέννων, συγγενείς και φίλοι μαζεύονταν στο σπίτι εκείνου που γιόρταζε σε κάποιο από τα σπίτια των συγγενών. Εκεί κάθε γυναίκα έφερνε τις ετοιμασίες της ενώ όλοι μαζί τρώγανε, τραγουδούσαν και χορεύανε. Οι χοροί τους ήταν κυρίως συρτά και τσάμικα.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς τα παιδιά λέγανε τα κάλαντα ενώ οι γυναίκες φτιάχνανε τη βασιλόπιτα. Η βασιλόπιτα συνήθως ήταν ψωμί το οποίο κεντούσαν με ζαχαρωμένο ζυμάρι. Με το ζυμάρι αυτό απεικόνιζαν πάνω στη βασιλόπιτα όλα τα μέλη της οικογένειας, το σπίτι, τα χωράφια και τα ζωντανά που είχε η οικογένεια.

Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς και του Αγίου Βασιλείου γυρίζοντας από την εκκλησία, τα μικρότερα παιδιά της οικογένειας, έμπαιναν στο σπίτι με ένα κλαδί ελιάς, κάτι που γίνεται και σήμερα. Έλεγαν ευχές σε όλους: «με υγεία και ευτυχία το νέο έτος, χρόνια πολλά», ενώ παππούς με τη γιαγιά έδιναν κάποιο χαρτζιλίκι. Στο μεσημεριανό τραπέζι πριν ξεκινήσουν το φαγητό, έκαναν όλοι το σταυρό τους και έλεγαν τις ευχές για το νέο έτος. πατέρας γύριζε μία φορά τη βασιλόπιτα και την άφηνε να δουν σε πια μεριά θα σταματήσει.

Ό,τι απεικονιζόταν πάνω στη βασιλόπιτα στη μεριά που θα σταματούσε θα ήταν και το τυχερό τμήμα από την περιουσία της οικογένειας για τη νέα χρονιά. Αυτό σε αρκετά σπίτια συνεχίζεται και σήμερα. Άλλοι πάλι έστρωναν ένα άσπρο πανί κάτω και ο πατέρας της οικογένειας γύριζε τη βασιλόπιτα. Αν η βασιλόπιτα έπεφτε από την πλευρά που ήταν τα κεντίδια, σήμαινε πως η οικογένεια θα είχε μέσα στη χρονιά περισσότερο στάρι. Αν πάλι σταματούσε από την ανάποδη πλευρά, οικογένεια θα είχε περισσότερο κριθάρι.

Ακολουθούσε η γιορτή των Θεοφανείων όπου και πάλι τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα στις γειτονιές, ενώ στα σπίτια των εορταζόντων δινόταν ευκαιρία για τραγούδι και χορό.

Πηγές:

Λιάκουρης Δ. (1997), Αυλώνας Αττικής (Σάλεσι ή Κακοσάλεσι) : Ανατρέχοντας στις ρίζες μας, αυτοέκδοση.

Μπουγιέση Μ. (2009), Ο χορός και το τραγούδι μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα, στον Αυλώνα Αττικής, Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.