Οι Βίδες, τα Φελά, οι Στράκα-Στρούκες , τα Κεροκούβαρα και τα Κάρβουνα του Επιταφίου

 

Το έθιμο του Πάσχα επέβαλλε κατά την ώρα της Ανάστασης να ακουστούν οι «βροντές των αστροπελεκιών». Έτσι, μετά το 1827 και έως το 1900 περίπου, οι  άντρες έριχναν με τις κουμπούρες τους ή τα καριοφίλια τους μερικές μπαταριές για το έθιμο. Μετά το 1900 όμως, έως το 1950 περίπου, το έθιμο αυτό το ανέλαβαν οι νέοι του χωριού ίσως επειδή απαγορεύτηκε η χρήση όπλων.

Οι νέοι λοιπόν κατασκεύαζαν στα σιδεράδικα του χωριού τις Βίδες: χοντρά σίδερα διαμέτρου 4 ή 5 εκατοστών και μήκους 20 περίπου εκ. που  στη μία τους άκρη είχαν μία τρύπα διαμέτρου 5 έως 7 mm και βάθος 35 έως 50. Σε αυτή λοιπόν την τρύπα έβαζαν τη γόμωση μέχρι τη μέση και από πάνω έβαζαν τη Βίδα: έναν πύρο με κεφάλι πάχους 5 έως 7 χιλιοστά και μήκος 40 έως 50. Η γόμωση ήταν «νιτροχλωρικό», ή μικρό κομμάτι δυναμίτη, ή μπαρούτι και θειάφι. Αυτή λοιπόν τη βίδα την έπαιρναν σφιχτά στην παλάμη τους και τη χτυπούσαν με την κίνηση προς τα πίσω στα πεζούλια. Ο κρότος που έβγαζαν ήταν εκκωφαντικός και ανάμικτος με μυρωδιά καμμένης μπαρούτης και θιαφειού. Σε κάποιες γειτονιές, αντί για σιδερένια υποδοχή τα παιδιά χρησιμοποιούσαν μια βαθουλωτή μεγάλη πέτρα για να βάλουν μέσα τη γόμωση. Προφανώς, πολύ συχνά συνέβαιναν σοβαροί τραυματισμοί.

Στη δεκαετία του ‘50 εμφανίστηκαν τα πιστόλια του φελού και οι Στράκα-Στρούκες. Τα πιστόλια του φελλού ήταν τενεκεδένια και στην έξοδό τους είχαν μία τρύπα 12 έως 14 χιλιοστών όπου σφηνώνονταν οι «φελλοί» που μέσα είχαν μία μικρή γόμωση εκρηκτική. Όταν λοιπόν τραβούσε το παιδί τη σκανδάλη, μία βελόνα-καρφί χτυπούσε με δύναμη τη γόμωση του φελλού και γινόταν ο κρότος.

Οι Στράκα-Στρούκες ήταν λίγη εκρηκτική ύλη και μικρά χαλικάκια σε ένα χαρτάκι τριπλό. Όταν αυτό το πέταγαν με δύναμη στο έδαφος εκρήγνυτο και έκανε έναν μικρό κρότο. Οι Στράκα-Στρούκες ήταν ανώδυνες για τα αυτιά σε αντίθεση με τις βίδες που μπορούσαν να προκαλέσουν κώφωση, έστω και προσωρινά.

Μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα, η συμμετοχή στις αγρυπνίες της Μεγάλης Εβδομάδας ήταν δεδομένη και αυτονόητη. Η παράδοση επέβαλε οι γυναίκες, και κυρίως οι μεγάλες σε ηλικία, να κρατούν στα χέρια τους κατά τη διάρκεια των αγρυπνιών αλλά και των Ψυχοσάββατων, αντί για το κοινό αγιοκέρι, τα Κεροκούβαρα ή Ψυχοκέρια (κουβάρια από κερί) ή Σπαρματσέτα (αυτοσχέδια κεριά) που κατασκευάζονταν στα χωριά μέχρι το 1950.

Κρατούσαν λοιπόν αναμμένα τα Κεροκούβαρα σε όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής (ή Σαρανταλείτουργου) και όταν τελείωνε η αγρυπνία δεν τα έσβηναν αλλά μετέφεραν τη φλόγα μέχρι το σπίτι όπου με αυτήν ανάβαν το καντήλι. Τα Ψυχοκέρια τα φτιάχναν από καθαρό κερί μέλισσας και για φυτίλι έβαζαν νήματα (στιμόνια) του αργαλειού. Έβαζαν τόσα νήματα όσες ήταν οι ψυχές της οικογένειας που μνημόνευαν.

Κατά την περιφορά του Επιταφίου στα σοκάκια του χωριού, οι  γιαγιάδες ή οι κυράδες των σπιτιών έβγαζαν μπροστά στον δρόμο ένα κεραμίδι με λίγα κάρβουνα και λιβάνι για να ευωδιάζει ο δρόμος που θα περνούσε ο Επιτάφιος.

Πηγές:

Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού.

Προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων.