Χριστουγεννιάτικα και Πρωτοχρονιάτικα Έθιμα στον Ωρωπό και η κληρονομιά από τη Μικρά Ασία

Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς στον Ωρωπό και τις γύρω περιοχές είναι μια ζωντανή σύνθεση παραδόσεων, πολιτισμικής ταυτότητας και οικογενειακής θαλπωρής, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. 

Η περιοχή του Ωρωπού, με τη μοναδική της τοπογραφία που συνδυάζει βουνό και θάλασσα, αποτέλεσε επίσης και έναν τόπο συνάντησης και διασταύρωσης των πολιτισμών, αφού τα ήθη και έθιμα διατηρούν στοιχεία τόσο από την τοπική αγροτική παράδοση όσο και από την ιδιαίτερη ιστορία των προσφύγων από τα Παλάτια του Μαρμαρά της Μικράς Ασίας. Συνταγές, τραγούδια, χοροί και ευχές μεταφέρουν τις μνήμες ανθρώπων που αγωνίστηκαν να χτίσουν τη ζωή τους χωρίς να ξεχάσουν τις γιορτινές παραδόσεις.

Ο στολισμός και το Χριστόξυλο

Τα Χριστούγεννα ξεκινούσαν με τον στολισμό του σπιτιού και την καύση του χριστόξυλου, ενός διαλεκτού και μεγάλου κούτσουρου, φυλαγμένου ως τότε, που καιγόταν στο τζάκι, αφού την παραμονή το είχαν στολίσει με αμύγδαλα και καρύδια. Το έθιμο συμβόλιζε τη ζεστασιά και την προστασία του σπιτιού, ενώ οι πρόσφυγες από τα Παλάτια του Μαρμαρά το συνόδευαν με προσευχές και αφηγήσεις για τη ζωή στις παλιές τους πατρίδες. Οι ίδιοι έφεραν μαζί τους παραδόσεις όπως ο στολισμός γωνιών του σπιτιού με στεφάνια από μυρτιές και κλαδιά ελιάς, προσδίδοντας μια μικρασιατική πινελιά στο εορταστικό κλίμα.

Τα Χριστουγεννιάτικα Γλυκά

Στον Ωρωπό και στον Αυλώνα, φτιάχνονταν μελομακάρονα, κουραμπιέδες και δίπλες. Οι Παλατιανοί έφεραν μικρασιατικές συνταγές που περιλάμβαναν ιδιαίτερα αρώματα όπως μαστίχα, μαχλέπι και πορτοκάλι. Το σουσαμόψωμο και οι γεμιστές πίτες ήταν παραδοσιακές λιχουδιές που αναβίωναν τις γεύσεις των Παλατιών του Μαρμαρά.

Τα Κάλαντα

Ομάδες παιδιών επισκέπτονταν τα σπίτια τραγουδώντας τα παραδοσιακά κάλαντα, συνοδευόμενα από αυτοσχέδια μουσικά όργανα, όπως τρίγωνα και κουδούνια. Οι οικογένειες υποδέχονταν τα παιδιά με χαρά, προσφέροντάς τους γλυκά, ξηρούς καρπούς και, αν ήταν δυνατόν, λίγα κέρματα.

Το Χριστουγεννιάτικο Τραπέζι

Το τραπέζι των Χριστουγέννων ήταν πλούσιο και γεμάτο συμβολισμό. Στον Ωρωπό, το χοιρινό με πράσα και σέλινο ήταν το κυρίαρχο πιάτο, ενώ στον Αυλώνα προτιμούσαν γεμιστές πίτες με σπανάκι, τυρί ή κολοκύθα. Στα Νέα Παλάτια, τα σαρμαδάκια με σταφίδες και κουκουνάρι, καθώς και τα γεμιστά μελιτζανάκια, ήταν οι γεύσεις που ξεχώριζαν. Επίσης το χριστόψωμο, στολισμένο με σύμβολα που έφεραν ευλογία και τύχη, είχε κεντρική θέση σε όλα τα σπίτια.

Πρωτοχρονιά - Η Κοπή της Βασιλόπιτας

Η κοπή της βασιλόπιτας ήταν το αποκορύφωμα της Πρωτοχρονιάς. Στον Ωρωπό, η βασιλόπιτα αρχικά ήταν απλή και αλμυρή, ενώ στα Νέα Παλάτια επικρατούσε η μικρασιατική εκδοχή: γλυκιά βασιλόπιτα, αρωματισμένη με μαχλέπι, μαστίχα και γλυκάνισο. Το φλουρί, που κρυβόταν στη βασιλόπιτα, θεωρούνταν σημάδι τύχης για όποιον το έβρισκε.

Η τελετή της κοπής συνοδευόταν από προσευχές και ευχές για την καινούργια χρονιά. Στα Νέα Παλάτια, οι πρόσφυγες συνήθιζαν να αφηγούνται ιστορίες για το πώς γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά στα Παλάτια του Μαρμαρά, διατηρώντας έτσι ζωντανή τη μνήμη της χαμένης πατρίδας.

Το Ποδαρικό

Στον Ωρωπό και τον Αυλώνα, το πρώτο άτομο που έμπαινε στο σπίτι έπρεπε να θεωρείται τυχερό, για να φέρει καλοτυχία. Στα Νέα Παλάτια, το ποδαρικό συνοδευόταν από μικρασιατικές ευχές και παραδόσεις, όπως το ράντισμα του σπιτιού με νερό ή κρασί.

Γλέντια και Χοροί

Τα πρωτοχρονιάτικα γλέντια περιλάμβαναν μουσική και χορούς, που ήταν ιδιαίτερα ζωντανοί. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους τη μικρασιατική μουσική παράδοση, με όργανα όπως το σαντούρι, το ούτι και το βιολί. Οι χοροί, όπως ο καρσιλαμάς και ο χασάπικος, αναβίωναν την πολιτιστική τους κληρονομιά.

Στον Αυλώνα και τον Ωρωπό, οι χοροί είχαν κυρίως τοπικό χαρακτήρα, με καλαματιανούς και τσάμικους να κυριαρχούν. Αργότερα, η μίξη αυτών των παραδόσεων με τη μικρασιατική μουσική στα Νέα Παλάτια δημιουργούσε ένα μοναδικό εορταστικό περιβάλλον.

Σήμερα, οι κάτοικοι του Δήμου Ωρωπού συνεχίζουν να τιμούν αυτή την κληρονομιά, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και αποτελούν για τους Παλατιανούς ευκαιρίες να θυμηθούν τις ρίζες τους και να διατηρήσουν τη σύνδεση με τις παλιές πατρίδες.

Πηγές:

  Γκικάκης Ι. (2007), Η Ιστορία του Ωρωπού, Ωρωπός.

  Ηλιάδης Θ. (2001), Προκόνησος-Παλάτια-Νέα Παλάτια, Κοινότητα Νέων Παλατίων.

  Μπουγιέση Μ. (2009), Ο χορός και το τραγούδι μέσα από τα κοινωνικά δρώμενα στον Αυλώνα Αττικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

  Sansimera.gr (2023). Έθιμα της Πρωτοχρονιάς.